Статьи

Главная » Статьи » Материалы библиотеки » Общие 1

В категории материалов: 774
Показано материалов: 321-340

Страницы: « 1 2 ... 15 16 17 18 19 ... 38 39 »

Сортировать по: Дате · Названию · Комментариям · Просмотрам

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

ЭСКИ ДЖЫРЛА

Историялы джырла

Орусбийлары тар Басханда джашайла,
Кереклилерине къызыл будай ашайла.
Баргъан эдик Тебердиде джашаргъа,
Аллах къоймады толу къыйыныбызны ашаргъа.
Джандетли болсун Сюйюнчланы батыр Бекмырза,
Атха минее, атны белин бюгеди,
Суугъа кирсе, суу чабакълай джюзеди.
Аркъан атса, атны бойнун юзеди,
Садакъ тартса, тиер джерин биледи,
Къаргъа-къузгъун тилин биледи
Къамчи урса, джерни джарыб киреди,
Экиге эки эди да бирге бир эди,
Тау элледе бир белгили бий эди.

Экинчи Эмина (Орусбийлары)

Биз чыкъгъан эдик тар Басхандан джер къарай,
Джюрюген эдик джалгъан дунияда кюн санай.
Чыгъа келдик, тар Басхандан юрюлюб.
Кирген эдик шам Тебердиге тизилиб.
Биз умут этдик уллу Тебердиде джашаргъа
Бизге буюрулмагъанды Мухуну будайындан ашаргъа.
Къан джаугъанды Мухуну башы чатлагъа,
Кимле минерле мекер тамгъалы атлагъа,
Бизни хапарыбызны, ой кимле барыб айтырла
Уллу Басханда уа ныгъыш сакълагъан къартлагъа?

Ал Эмина

Шхайтыдан бир къара къаргъа къычырды,
Къарачайгъа бир кюзлюк ёртен ычхынды.
Ол а ёртен тюлдю, къанлы ёлетди,
Акъыллы башланы тели этди, сёр этди.
Къойда айланнган къойчу итлени
Къой кесерге, тейри, юретди.
Джерле джарылдыла да — джерк чыкъды,
Бу джаман ауруу бизни ичибизден нек чыкъды?
Чыкъды эсе шам Къарачайны джер джутду.
Отла джанадыла Учкуланда джалынсыз,

Ачей улу Ачемез

Къазанланы Алийди
Кърым Семенланы чабыр киерге юретген,
Кесини къарт анасын
Кърым Семенлагъа сюйретген.
Кърым Семенлары
Азнаур къабакъгъа келдиле,
Ала анда Азнаургъа
Ханса, бийсе демедиле.

Алгъышла III

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

ЭСКИ ДЖЫРЛА

Алгъышла

Келгенлени джоллары мамукъдан,
Джашаулары болсун зауукъдан.
Къууанчыбыз кюнде да былай болсун,
Бу къууанчха келген насыбдан толсун.
Насыб халкъдан кетмесин,
Къыйынлыкъ анга джетмесин.
Келгенлени джашаулары мамыр болсун,
Аджаллары сабыр болсун.
Джашау болсун бирликде,
Болайыкъ бир-бирни сюймекликде.

Алгъышла II

Тейри онгарсын,
Тейри джалбарсын,
Онг атландырсын,
Онг джюрютсюн,
Игиликни бери этсин.
Аманлыкъны кери этсин,
Кесибиз сюйген кибик
Тейри этсин.
Келген келин насыблы болсун,
Ырызлы болсун,
Бутун буруб олтурсун,
Бутлай урчукъ толтурсун.

Алгъышла I

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

ЭСКИ ДЖЫРЛА

Aлгъышла

Тейри онгарсын,
Тейри джалбарсын,
Онг айландырсын,
Онг джюрютсюн,
Игиликни бери этсин,
Дманлыкъны кери этсин,
Кесибиз сюйген кибик тейри этсин.
Келген келин насыблы болсун.
Ырызлы болсун,
Бутун буруб олтурсун
Бутлай урчукъ толтурсун.
Ышара келсин, кюле келсин,
Этер ишин биле келсин,
Келген джерин сюе келсин.
Эм алгъын таракъчы табсын,
Ызы бла таякъчы табсын.

Бийнёгер

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

ЭСКИ ДЖЫРЛА

Уучуланы джырлары

— Гезох улу джигит туугъан Биинёгер!
Тамада къарнашынг Умар ит ауруудан ауруйду.
— Ауруй эсе анга дарманнга не джарар!
— Анга джарарыкъ акъ маралны сютюдю,
Аны тутарыкъ ана къарнашынгы итиди.
— Мен баргъан эдим ана къарналшарыма ит тилей,
Ала манга ит кючюкню бермелле,
Эгечден туугъанны къонакъ кйбик кёрмелле.

Апсаты (Экинчи вариант)

Ой аманла, тынгылагъыз Апсатыны кюуюне.
Биз барабыз чомарт байны юйюне.
Ой аманла, эртден бла эртде туругъуз,
Аджаллыгъа сауут-саба къуругъуз.
Джугъутурла эндиртгин кюн аллына быкъыгъа,
«Орайда» эте, биз джыйымдыклъла джыйылдыкъ,
Келе-келиб, алтын этегинге сыйнадыкъ.
Алтын этегинге джыйыб сыйлагъын,
Ауур сёгюнджю кёлтюртюб, бизни къыйнагъын.

Апсаты (Биринчи вариант)

Орайда, кюнюм, къыйнатхын,
Май къазанланы къайнатхын,
Бизге къан ырхымла чайнатхын.
Къошда джашлагъа чоюн эт,
Орайда, кюнюм къыйынлы!
Уллу джугъутурну союм эт,
Орайда, кюнюм къыйынлы!
Берсин бизге базыкъ боюнлу.
Сени джугъутурунг къаллай союмду...

Инай (Экинчи вариант)

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

ЭСКИ ДЖЫРЛА

Бир ишде айтылыгъан джырла

Ой инай, инай, ийнарым
Эсен джюрюсюн
Джюрек сыныб джыларым.
Ийнарны салалла
Биченчи джашла сарыннга,
Юч къочхарны къуйругъу
Къалай сыйынды,
Гырын улу Мыстафа,
Зугул къарнынга.

Инай (Биринчи вариант)

Хайда, инай-инай!
Инайны къызы мен болсам,
Меннге акълы-кёклю кийдирир эди,
Джаратхан аллахха джанымы сюйдюрюр эди.

Эрирей (Экинчи вариант)

Эрирей эрей токъ,
Ай нек джантаяса, сен джаман бокъ.
Атланнганынг ат кибик,
Джантайгъанынг ёлюр къарт кибик,
Мюйюзлеринг джаялагъа джараулу,
Санларынг ёлчелеге санаулу.
Эрирейден ким тойса,
Тауукълары болу эки гаккылы,
Сабийлери болу аны уллу баббулу,
Айда а къоразда сиз да тоюгъуз.

Эрирей (Биринчи вариант)

Ой, эрирей деген къуатды,
Джарлыгъа берген суабды.
Джарлыгъа берген джан ючюн,
Ой, байгъа-бийге берген мал ючюн.
Ой, байла-бийлесеннге къор, ёгюз!
Эрирей айта, батсын кюнюбюз.
Эрирей айтылыр эл бла,
Кире сууртхан джел бла.

Долай (Ючюнчю вариант)

Ой долай, былай май долай,
Мен айтайым май долайны джомагъын.
Долайны да былайгъа урубуз,
Май гоппанлагъа турубуз.
Гоппан майла алыбыз,
Тамаданы аллына аны салыбыз.

Долай (Экинчи вариант)

Ой, долайчыла — была
Джигит малчыла.
Долайчыла малчыла
Сау джазгъа чыкъсынла.
Чиримпис болсунла
Къарын джалчыла.

Долай (Биринчи вариант)

Ой долай, долай, май долай!
Ой долай, былай джау гыбыт,
Ийнекле келелле, черкес джылкъылай,
Эчкиле келелле акъгъан чырпылай.
Бузугъу болмагъан сау гыбыт.
Муну айранындан джауу кёб,
Муну бузугъундан сауу кёб.
Ой сенден гоббан майла алырбыз,
Тамаданы аллына салырбыз.

О карачаевских народных песнях

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

О карачаевских народных песнях

Карачаевцы — один из древних народов, .населяющих Северный Кавказ. Они живут в Карачаево-Черкесской автономной области. Общая численность карачаевцев около 85 тыс. человек.

По языку и культуре карачаевцы составляют единую народность с балкарцами, населяющими Кабардино-Балкарскую автономную республику. Язык карачаевцев и балкарцев относится к кыпчакской группе тюркских языков.

В науке вопрос о происхождении карачаевцев и балкарцев ввиду отсутствия источников остается тока нерешенным. Одни исследователи считают, что основным этническим элементом в формировании карачаевцев и балкарцев |были кыпчаки, другие — кавказские племена, носители так называемой кобанской культуры, третьи — болгары, четвертые—аланы и т. д.¹См. подробнее X. О. Лайпайпанов. К истории каракарачев и балкарцев, Черкесск, 1957; Е. П. Алексеев,, Карачаевцы и балкарцы — Древний народ Кавказа, Черкесск, 1963; В. П. Невска,, Социально-экономическое развитие Карачая в XIX в. Дореформенный период, Черкесск, 1960; сб. «О происхождении балкарцев .и карачаевцев. Материалы научной сессии по проблеме происхождения балкарцев и карачаевцев 22—26 июня 1959 г.», Нальчик, 1960..

Къарачай халкъны джырларыны юсюнден

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

Къарачай халкъны джырларыны юсюнден

Къарачайлыла Север Кавказда бурундан джашагъан миллетдиле. Ала Къарачай-Черкес автоном областда джашайдыла. Къарачайлыланы саны 85 минг чакълы адам болады.

(Къабарты-Малкъар автоном республикада джашагъан малкъарлыла бла къарачайлыла тиллерине, культураларына кёре, бир миллетдиле. Аланы тиллери тюрк тилени къыпчакъ къауумуна киреди.

История, этнография джаны бла алкъын ачыкъланмагъан затла кёб болгъанлары себебли, къарачайлыланы, малкъарлыланы къайдан чыкъгъанлары толуоу бла белгили тюлдю. Тинтиу ишлени бардыргъамланы бир къаууму къарачайлыла бла малкъарлыланы тамалы къыпчакъладанды деб, алай бегитеди; экинчиси айтханнга кёре, къобан культураны джюрютген Кавказ юйюрледен (племяладан) чыгъа кетгендиле ала; ючюнчю къауумну оюму бла къарачайлыла бла малкъарлыланы ата-бабалары болгарладыла; тёртюнчюнюкю бла уа — аланладыла...¹Къарачайлыланы юсюнден джазылгъал ъатлагъл къаркъ Xа :X Лайпанов, К истории карачаевцев и балкарцев, Черкесск, 1957; Е. П. Алексеева, Карачаевцы и балкарцы— древний народ Кавказа, Черкесск, 1963; В. П. Невская, Социально-экономическое развитие Карачая в 19 в. Дореформенный период, Черкесск, 1960; Сб. «О происхождении балкарцев и карачаевцев. Материалы научной сессии по проблеме происхождения карачаевцев и балкарцев 22—26/V1 — 1959 г.», Нальчик, 1960.

Джарашдыргъанладан

Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

Джарашдыргъанладан

Бу китабда къарачай халкъны джырлары басмаланнгандыла. Эндиге дери да джырла басмагъа аз-аз чыгъа тургъандыла. 1940-чы джылда Къарачай илму-излем институт эски къарачай джырланы китаб этиб чыгъаргъанды¹«Эски къарачай джырла», Микоян-Шахар, 1940. Къарачай поэзияны антологиясына да революциягъа дери эмда Сонет властны кёзюуюнде этилген талай джыр киргенди²«Къарачай поэзияны антологиясы», Ставрополъ, 1965..

1-20 21-40 ... 281-300 301-320 321-340 341-360 361-380 ... 741-760 761-774