НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ
ТЕКСТЫ
I. НАРТЛАНЫ ЖАРАТЫЛГЪАНЛАРЫ
Кюндю Сатанайны атасы,
Айды аны тапхан татлы анасы.
Айдан аны Тенгиз Тейри урлагъанды,
Аны аты Суу Желмаууз болгъанды.
5 Тенгиз Тейри айрыкамда жашыргъанды,
Жашыргъанлай, ненча жылла ашыргъанды.
Ай, тутулуп, кёзю, бети къаралгъанды,
Ачыуундан жюрегинден таралгъанды.
Ай да, Кюн да тутулалла аны ючюн,
10 Титирейле, къалтырайла аны ючюн.
Жерден ала жарыкъларын тыядыла,
Жиляп, ала жулдузланы жыядыла.
Жерге ала бийик кёкден къарайдыла,
Сатанайны къайдагъысын сурайдыла.
15 Не болгъанын, къайдагъысын табалмайла,
Желмауузгъа сорургъа ала базалмайла.
Ай жиляса — кёзлеринден жауад жауунла,
Кюн къыздырса — жерде жанад къауданла.
Сатанайны Суу Желмаууз букъдургъанды, бермейди,
20 Айрыкамда аны киши кёрмейди.
Айрыкамны юсюн туман бла жапханды,
Кеси кирип, тенгиз тюпге жатханды.
Сатанайгъа Суу Анасы къарагъанды,
Алтын чачын къолу бла тарагъанды.
25 Не болса да, кюню аман бла батханды,
Тенгиз тангы аман бла атханды.
Бёлек жылла жиляй-жиляй тургъанды,
Бир кечеде къачаргъа ал бургъанды.
Бетин бояп, чыкъгъанд тенгиз жагъагъа,
30 Излей, барып, миннгенд къайын къангагъа.
Бутун, къолун, къалакъ этип, тартханды,
Желле, сюре, къара жерге атханды.
Алмостула, кёрюп, аны алгъандыла,
Къара орманнга элтип, ашла салгъандыла.
35 Алмостула тамыр ашла бергендиле,
Сатанайны сыйлы, ариу кёргендиле.
Алмостула сёлеше билмей элле,
Сатанайны бир да эриши кёрмей элле.
Бир кюн была чаба, жорта кетдиле,
40 Билмегенлей, бир тёбеге жетдиле.
Ол тёбеден ас-мус ийис уруп башлады,
Къарт ал мосту бирден эсин ташлады.
къалгъанлары бирден артха къачдыла,
Къара орманнга тюк-тюк болуп учдула.
45 Уллу тёбе къарт эмеген болгъанды,
Жети жюз жыл ол орманда тургъанды.
Ол Сатанай къачалмайын къалгъан эди,
Къарт эмеген, тутайым деп, баргъан эди.
Ол кезиуде Сатанай, бетин ачып, къарагъан эди
50 Бирден эмегенни жангыз кёзю къамагъан эди.
Жангыз кёзю жукъ кёрмейин къалгъан эди.
Ачыуланып къая ташла алгъан эди.
Жукъ кёрмейин, ташла бла ата эди,
Жерден, сермеп, топуракъла жута эди.
55 Келе келип, тик къаядан жыгъылгъан эди,
Тёбе чархы суу ташлагъа жагъылгъан эди.
Къыз Сатанай къалды кеси жангызлай,
Къара орманда кеси аллына, жаланлай.
Кёп айланнганд къара орманда абына,
60 Амалсыздан Жер Тейриге табына.
Ариулугъу ташны, тауну жарыта,
Хар бир затны ол кесине къарата.
Сатанайны кёргенде, тохтай элле суула да,
Кечеледе да жарый эдиле тюзле, таула да.
65 Ол Сатанай кёп айланнганд, эл тапмай,
Ашарына бир бурху гыржын къапмай.
Келе келип, ол нарт элге киргенди,
Эл къыйырда къуртха къатын кёргенди.
Къуртха къатын Сатанайны алгъанды,
70 Тутуп келип, гумусуна салгъанды.
Жашыртынлай, къуртха аны ёсдюргенди,
Ерюзмекге къызны алай сездиргенди.
Къатынлыкъгъа Ёрюзмекге бергенди,
Ёрюзмек да андан акъыл билгенди.
75 Ол Сатанай болгъанды нартла анасы,
Ёрюзмек да болуп нарт аскерни атасы.
|