Суббота, 12.10.2024, 13:26

Карачаевцы и балкарцы

Ётюрюкню башын керти кесер.
Полезные ссылки
  • Архыз 24Круглосуточный информационный телеканал
  • ЭльбрусоидФонд содействия развитию карачаево-балкарской молодежи
  • КъарачайСайт республиканской газеты «Карачай»
  • ILMU.SU Об аланах, скифах и иных древних народах, оказавших влияние на этногенез народов Северного Кавказа
Последние комментарии
07.07.2024 | 05:19 | Бара-бара баз табдым (Экинчи вариант)
Чёмюч деген неди
04.01.2024 | 17:10 | Единая символика алан
Тут кто то про черкесов пишет и кипчаков не зная наверняка что черкесы были Кипчаками а адыги рабами кипчаков черкесов.
26.10.2023 | 15:14 | «Сборная команда Балкарии»… в Киргизии
Напишите на электронный адрес amb_76@mail.ru
25.08.2023 | 19:07 | 4. АРИУ САТАНАЙ
Аланская (осетинская) княжна Шатана, выданная за правителя древнеармянского Урарту (3 век до новой эры), в знак примирения после длительной войны, которую вела против армян коалиция кавказских племен, с аланами во главе.
25.08.2023 | 19:03 | 4. АРИУ САТАНАЙ
Далеко прославлена мудростью и красотой прекрасная обур Сатанай-бийче!
25.08.2023 | 10:56 | 13. ЁРЮЗМЕК БЛА ФУКНУ КЮРЕШЛЕРИ
Ёрюзмек - нартланы атасы!
14.08.2023 | 12:16 | 48. СОСУРУК В ИГРЕ С КОЛЕСОМ
Балкарцы и карачаевцы - самые гуманные на всем Кавказе! Только у них Сосрук исцеляется и снова становится первым из нартов!
05.08.2023 | 12:27 | 6. ЁРЮЗМЕКНИ ТУУГЪАНЫ
Нартны бий нарт Ёрюзмек!
05.08.2023 | 12:14 | 6. РОЖДЕНИЕ ЁРЮЗМЕКА
Величественно!
30.06.2023 | 17:54 | КАРАЧАЙ И БАЛКАРИЯ В РУССКО-КАВКАЗСКОЙ ВОЙНЕ
Некоторые кабардинцы ошибаются утверждая, что Кучук Каншаов и Нашхо Мамишев были кабардинцами. Нет, оба они балкарцы. Потомки Нашхо окабардинились, но самого Нашхо это не делает кабардинцем. Потомки сами свидетельствовали о своём происхождении от таубиев.

Статьи

Главная » Статьи » Материалы библиотеки » Общие 1

9. ЁРЮЗМЕК БЛА КЪЫНА САКЪАЛЛЫ КЪЫЗЫЛ ФУК
НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

II. ЁРЮЗМЕК БЛА САТАНАЙ
Ерюзмек саулай нартны башыды,
Усхуртукланы Усхуртукну жашыды.

Къонгур мыйыкълы, къой кёзлю,
Ётюрюксюз, кеси тамам бир сёзлю.

5 Ёрюзмек дегенинг нарт ёзденди,
Ол кёп къыйынлыкъгъа тёзгенди.

Къызыл Фукну залимлигинден безгенди,
Сабийликден аны хар зорлугъун сезгенди.

Онеки жылында къойчу болгъанды,
10 Къызыл Фукга демлешиуню салгъанды.

Гитчеликден Фукга къоркъуу бергенди,
Нартха этген залимлигин барын кёргенди.

Фук баргъанды Ёрюзмекни къошуна:
— Къойла бер!— деп, борч салгъанды башына.

15 Ёрюзмек бир осал къойчукъ бергенди,
Къызыл Фук а анга бюсюремегенди.

Къамичи бла бир-эки тартханды,
Онеки къоюн зор бла алгъанды.

Сабий Ёрюзмек аны дертге салгъанды,
20 Унутмайын, жюрегинде сакълагъанды.

Тёбе санлы, арслан кёллю Ёрюзмек,
Сермегенин сытарча, ёсгенди бек.

Къуртха Сатанайны алды къатыннга,
Фукну хапарларын айтханды анга:

25 — Къойла бер, — деп к ел ген эди манга,
Бир осал къой берген эдим мен анга.

Ол мен берген къойгъа бюсюремеди,
Къызып, къамичи бла сыртыма берди.

Жыйыны бла келген эди юсюме,
30 Мен сабийем эдим, базыннган эди кючюне.

Мен жаш эдим, ол зорлукъну этген эди,
Нартны онеки къоюн алып кетген эди.

Энди манга ол кюнню бедишлейди,
Нарт аллында масхара бла шишлейди.

35 Къызыл Фукга мен да аны унутмам,
Нартны дертин мен да анга къурутмам.

Къызыл Фукну барды желмаууз аты,
Анга минее, барады желден къаты.

Ачыуланса, кёзю, отча, жанады,
40 Силкинсе уа, жели къая жонады.

Ёрюзмекге Сатанай юйретгенди:
— Энди Фукга ма былай эт, — дегенди.—

Бир алмосту барды, къамишледеди жашауу,
Хар бир кюнде бир къоянды ашауу.

45 Ол къамишде терен уру къазарса,
Къоян тутуп, тюз къатында тагъарса.

Кесинг кирип, ол уруда бугъарса,
Келсе, алмостуну, тутуп, бууарса.

Алмостуну союп, терисин киерсе,
50 Барып, Фукну аякъ жолуна кирирсе.

Андан ары этеригинги билирсе,
Сора къара, не болгъанын кёрюрсе!

Алф Ёрюзмек къамишлеге баргъанды,
Жарашдырып терен уру къазгъанды.

55 Къуууп, къоянладан бирин тутханды,
Уруну тюз къатында такъгъанды.

Кеси, кирип, уру ичинде букъгъанды,
Ал мосту ну келирин сакълагъанды.

Ал мосту, к еле келип, къоянны тапды,
60 Ол къояннга кесин атды.

Ёрюзмек урудан секирип чыкъды,
Сермеп, алмостуну жыкъды.

Сол къолу бла чачындан тутханды,
Эрлай, тыш къабын сыдыргъанды,
65 Барып, Фукну аякъ жолуна букъгъанды.

Танг алада Фук келди аякъ жолгъа,
Ёрюзмек, алмостуча, алды къолгъа.

Къызыл Фукну эси аууп къалгъанды,
Бармагъында алтын мухуру болгъанды.

70 Алтын мухурун Ёрюзмек алгъанды,
Сатанайгъа, хапар айтып, баргъанды.

Къына сакъал Къызыл Фук жинли эди,
Нартха ауур жасакъла сала эди:

Жылгъа алтмыш ирик, алтмыш сый къанга,
75 Алтмыш къакъ къабыргъа баргъанды анга.

Деу Ёрюзмек къызып баргъанды даугъа:
— Энди жасакъ бердирмем, — дегенди, — санга.

Мен Ёрюзмек болмам, сен жасакъ алсанг,
Нартны юсюнде андан кёп ойнасанг!

80 Фук чыдамай, къоркъуп, кёкге, учханды,
Ерюзмекге къаны къайнай, къачханды,
Саулай нартха аман аууз ачханды:

— Тамычы таммай, кюн къууурсун!— дегенди,
Айтхан сёзю къабыл болуп кёргенди.

85 Нарт жыйылып, уллу оноу этгенди,
— Ёрюзмекни Фукга иейик, — дегенди.

Элде къуртхаланы жыйып, сордула,
— Бир мадар!— деп, алагъа баш урдула.

Эл къуртхала нартха оноу этдиле:
90 — Аликлада эски топ барды, — дедиле, —

Жер тюбюнден аны къазып алыгъыз,
Сампалына Жамболатны салыгъыз.

Топха къыркъ батман отну къуюгъуз,
Топ атылса, деу Ёрюзмек кетер,
95 Къызыл Фукну къуш уясына жетер.

Къуртхаланы оноуун нарт толтурду:
Алф Ёрюзмек топ быргъыгъа олтурду.

Топ атылды — Ёрюзмек кёкге минди,
Къызыл Фукну юйюне учуп кирди.

100 Деди: «Кюнюнг ахшы болсун, Къызыл Фук!
Сен кетгенли кюн къысханды, битмейди жукъ.

Байталла тай, къатынла жаш этмейле,
Жер къуругъанды, сабанла баш этмейле,

Баш кётюрюп, халкъынга бир къарачы,
105 Аурууунгу алайым, жашаууна жарачы!»

— Нарт Ёрюзмек, сени кюнюнг аман болсун!
Сени мыллыгынга аман къуш къонсун!

Нартны юсюнде жашаууму къоймадынг!
Мени сюргенден сен жердедамы тоймадынг?—

110 Деп, сюелип кёкден жерге къарады,
Деу Ёрюзмек уруп башын тайдырды.

Къызыл Фук да, башы кесилип, ауду.
Ол кюн тюшге дери къызыл къан жауду.
Тюшден сора таза жауун жаугъанды,

115 Нарт халкъына уллу къууанч салгъанды.
Деу Ёрюзмек а къуш уяда къалгъанды.

Обур Сатанай да ол ишни билгенди,
Ёрюзмекге жел атын жибергенди.

Нарт Ёрюзмек жел атына миннгенди,
120 Кёкча кюкюреп, ол нартха келгенди.

Нартны Къызыл Фукдан азат этгенди,
Ёрюзмек нартны кёлюне жетгенди.
Категория: Общие 1 | Добавил: drxblack (20.11.2014)

Всего комментариев: 0
avatar