Четверг, 28.03.2024, 21:48

Карачаевцы и балкарцы

Байны джелкеси - джаў чулгъам.
Полезные ссылки
  • Архыз 24Круглосуточный информационный телеканал
  • ЭльбрусоидФонд содействия развитию карачаево-балкарской молодежи
  • КъарачайСайт республиканской газеты «Карачай»
  • ILMU.SU Об аланах, скифах и иных древних народах, оказавших влияние на этногенез народов Северного Кавказа
Последние комментарии
04.01.2024 | 17:10 | Единая символика алан
Тут кто то про черкесов пишет и кипчаков не зная наверняка что черкесы были Кипчаками а адыги рабами кипчаков черкесов.
26.10.2023 | 15:14 | «Сборная команда Балкарии»… в Киргизии
Напишите на электронный адрес amb_76@mail.ru
25.08.2023 | 19:07 | 4. АРИУ САТАНАЙ
Аланская (осетинская) княжна Шатана, выданная за правителя древнеармянского Урарту (3 век до новой эры), в знак примирения после длительной войны, которую вела против армян коалиция кавказских племен, с аланами во главе.
25.08.2023 | 19:03 | 4. АРИУ САТАНАЙ
Далеко прославлена мудростью и красотой прекрасная обур Сатанай-бийче!
25.08.2023 | 10:56 | 13. ЁРЮЗМЕК БЛА ФУКНУ КЮРЕШЛЕРИ
Ёрюзмек - нартланы атасы!
14.08.2023 | 12:16 | 48. СОСУРУК В ИГРЕ С КОЛЕСОМ
Балкарцы и карачаевцы - самые гуманные на всем Кавказе! Только у них Сосрук исцеляется и снова становится первым из нартов!
05.08.2023 | 12:27 | 6. ЁРЮЗМЕКНИ ТУУГЪАНЫ
Нартны бий нарт Ёрюзмек!
05.08.2023 | 12:14 | 6. РОЖДЕНИЕ ЁРЮЗМЕКА
Величественно!
30.06.2023 | 17:54 | КАРАЧАЙ И БАЛКАРИЯ В РУССКО-КАВКАЗСКОЙ ВОЙНЕ
Некоторые кабардинцы ошибаются утверждая, что Кучук Каншаов и Нашхо Мамишев были кабардинцами. Нет, оба они балкарцы. Потомки Нашхо окабардинились, но самого Нашхо это не делает кабардинцем. Потомки сами свидетельствовали о своём происхождении от таубиев.
17.05.2023 | 08:45 | Единая символика алан
К текмету вы не имеете ни малейшего отношения...

Статьи

Главная » Статьи » Материалы библиотеки » Алийланы Солтан - Къарачай халкъны эл берген джомакълары

Джомакъны магъанасы

Къарачай халкъны эл берген джомакълары

«Джомакъ, - дейди айтылгъан орус фольклорист М. А. Рыбникова, - айырыб бир затны алыб, аны къайдан чыкъгъанын, неге джарагъанын, джашауда диалектикасын белгилейди» (М.А. рыбникова. Загадки.М., 1932, 22 бет).

Бурун ал къуралгъан классыз джамагъатны заманында эл берген джомакъла, ташхаагъачха, джерге-суугъа этилген болмаса, класс айрылыкъ бла не аз да байламлы болмагъандыла.

Бурун классыз джамагъатны орнуна артда класслы джамагъат къуралгъанында, джомакъла, кеслери-ни магъаналарына кёре, эки джанлы болуб тебрегендиле. Бийлик этген къауумла кеслерича - бир тюрлю. бийлик чекген къауумла да бир тюрлю - хар ким кесине джараулу, бир-бирине къаршчы джомакъла туудургъандыла. Аланы хар бири кесини джюрегине тюйрелген затны кесини джомакъларында сын ташча орнатханды. Бу затны юсюнден Плехановну атарксчы кёргюзюмю фольклористикагъа бек магъаналыды. Ол: «Хар джамагъатлы классны кесини энчи поэзияеы барды, ол аны ичине кесине керекли магъананы салады», - дегенди (Г. В. Плеханов. Искусство и литература. М., 1948, 483 бет).

Къысхача айтсакъ, класслы джамагьатда, аууз чыгъармаланы къалгъан тюрлюлерича, эл берген джомакъланы да класс магъаналары болгъанДы. Ала джегилгенле бла джегилмегенлени, хакълары ашалгъайла бла хакъ ашагъанланы, зорлукъ джетдиргенле бла зорлукъ кёлтюргенлени бир-бирлерине не кёзден къарагъанларын, бир-бирин не бетден кёргенлерин кёргюзедиле. Анга шагъатлыкъ бу джомакъла этедиле: «Вазыкъ бла джазыкъ» (Бай бла джарлы); «Эл ичинде бёрю бла тюлкю» (Бий бла бийче); «Кечеси - бёрю, кюндюзю - ит» (Джалчы).

Башха аууз чыгъармалача, зл берген джомакъланы да баш болуб къурагъан уруннган халкъ кесиди. Аууз чыгъармаланы халкъныкъына А. М. Горький да санайды кесини джазгъанларында, аланы къуралыуларында класс бетлиликни да эсге ала (В. Е. Гусев. Марксизм и русская фольклористика, М., 1961, 108 бет). Уруннган къара халкъны аууз чыгъармаеын, культурасын В. И. Ленин адам джегиучюлени культурасындан эсе онглугъа, башха кёргенди, джамагъатны ёсюмюн алгъа бардырыуда уллу кючге тергегенди.

Дунияны къыйынлыгъын чекген, ишни ауурлугъун кёлтюрген ишчи халкъ кеси болгъан себебли, табигъатда аны джашауу бла байланмагъан зат джокъду. Тёгерекни къуршалагъан табигъатны хар бир заты муну джомакъларында кесине аны ючюн орун табханды. Джомакълада халкъны дуниядан, джашаудан къаллай ангыламакълыгьы болгъаны эсленеди, Ленинни айтыуу бла «халкъны кеб ёмюрлюк чьпгьармалары аны тюрлю-тюрлю ауукълада дуниялыкъгъа кёз къарамын суратлайдыла» (В. Д. Бон ч-Б руевич. В. И. Ленин об устном народном творчестве. Советская этнография. 1954. № 4. 120 бет).

Категория: Алийланы Солтан - Къарачай халкъны эл берген джомакълары | Добавил: Gornaya_Zvezda (27.03.2014) | Автор: Алийланы Солтан
Просмотров: 736 | Теги: Джомакъны магъанасы

Всего комментариев: 0
avatar