НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

IV. ДЕБЕТ — АЛАУГАН — КЪАРАШАУАЙ

Нарт элден узакъ болмай бир уллу кёл болгъанды. Ол кёлден кюн къушлукъ заманда эки тай чыгъыучан эдиле. Чыгъыб, тёгереклерин сымарлаб, сора кёлге кириб, тёп-тёгерегине джюзюб, арысала, ызларына, кёлге, ташайыб кетгендиле.

Нарт элде эркишиле, ол тулпар тайлагъа кёзлери къараб, къалай тутаргъа билмей, кёб сагъыш этгендиле. Бир кюн элде эркиши къалмай, бирер кючлю аркъан да алыб, кёлню джагъасына баргъандыла да, бирери бирер чунгур къазыб, алагъа кириб, букъгъандыла. Алауган а ол кюн элде болмагъанды. Тайла чыгъар заманны аллы бла эркишиле аркъанларыны учларын къолларына чырмаб, тайла кёлден чыгъыб, тёгереклерине къарай тебрегенлей, аркъанларын тайланы боюнларын мараб атхандыла. Атханлыкъгъа уа, бир деб бири да аркъанын тайланы боюнларына тюшюралмай, тюнгюлюб кетгендиле.

Бу хапарны эшитиб, экинчи кюн тюш заманда къылдан эшилген, кючлю аркъанны да биргесине алыб, Алауган кёлню джагъасында букъгъанды. Бир чунгургъа кириб, сакълай тургъанды да, заман джетгенлей, кёлден бир тору тай бла бир кёк тай чыкъгъанларын кёрюб, башын энишге букъдуруб, аркъанын алда баргъан тору тайгъа силдегенди, алай а аркъан артдан келген кёк тайны бойнуна тюшгенди.

Алауган не къарыуун да салыб, тартыб, тайны кесине джыйгъанды. Тайны кесине джууукъгъа келтиргинчи, базыкъ къылдан эшилген аркъаны созулуб, халыча, ингичке болгъанды. Тайны алай чыгъаргъаны бла эрлай сермеб, бир къолу бла къулагъындан тутханды да, бирси къолу бла да джюгенни тайны башына кийдиргенди. Джюген бла тартыб, юйюне джетгенди да, къарнашларындан къалгъан ат джерни тайны сыртына салгъанды. Юч айылын да къаты къысыб, къамчисин да къолуна алыб, секириб, тайгъа миннгенди.

Минсе, аллай тайгъа минсин, элдеги атланы бир айгъа джюрюгенлери чакълы бир джерге бу тай бир атлаб къойгъанды, джылгъа джюрюгенлерине уа — бир сагъат да турмай баргъанды. Чынгагъаны да тюз атланы джыл джарымгъа джюрюгенлери тенгли болгъанды. Аллай джюйрюк, дюлдюр тай болгъанды Алауган кёлден чыгъаргъан кёк тай. Тайны кесине юретгинчи, аны иги сылыт этиб, джууаш этиб, элине къайтыб келгенди. Тайны атына Гемуда атагъанды.

Нарт элни адамлары джыйылыб, Алауганнга эшитдире:

— Бу санча муну къалай тутду, джамагъатдан кючлю къалай болду?! — деб, бек сейир-тамаша болгъандыла.

— Мен эркишиме! — деб джууаб бергенди Алауган да.

Алауганнга эришиб, сау элни эркишиси джыйылыб, биягъынлай, кёлде къалгъан тору тайны тутаргъа мурат этиб, аркъанларын да алыб, кёлню джагъасында бугъуб, марагъандыла, алай а тору тай кёлден чыкъмай къалгъанды.