НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

IV. ДЕБЕТ — АЛАУГАН — КЪАРАШАУАЙ

Нарт Алауган бир уллу тенгизни жанында бир элде жашагъанды. Ол тенгизде эки ат болгъанды. Эл аланы туталмай тургьанды. Алауган барады да биргесине сынжыр элтеди. Атла адамны кёргенде, тенгизге секиргендиле, адам кетгенлей, тенгизден чыкъгьандыла. Бир жол, атла чыкъгьанлай, сермеп, бирини бойнуна сынжырны салды. Атны тутду, юйюне элтди. Жарашдырып, кесине ат этди. Атны атына Гемуда атады.

Атха минип, кесине къатын излерге чыкъды. Кетип бара тургьанлай, бир чегет талада бир эриши къарелди кёрдю. Аны кёргенлей, къоркъуп, тохтады.

— Къоркъмазгъа ант этген эдим, антыма ёлдюм,— деди.

Ат тилленип:

— Къоркъма, бар, ол жер жамай тургьан беш башлы эмегенди,— деди.— Энди тюш, чабып, эмчегинден эм,— деди.— «Ой, балам балам»,— дер, сен да: «Анам, анам»,— дерсе,— деп юйретди.— Андан ары жумушунгу кесинг айтырса,— деди.

— Не излей келгенсе бери? — деп сорду. Ол къатын излей келгенин айтды. Мени эки къызым барды. Къайсын сюйсенг, да аны алырса,— деп эмеген къатын Алауганны юйюне алып барады. Алауган къызларын кёрдю, жаратды.

Бир къызын алып кетерге тебиреген заманда, сыйладыла. Алауган ёгюз этден бир кесекчик ашады. Къыз а барын да тауусады. Алауган «Муну къалай кечин- дирликме?» — деп къоркъду. Къызны, Гемудагьа миндирип, элине алып барады.

Элни адамлары:

— Алауган къатын алып келеди,— деп, аллына чапдыла. Барсала — ол а бешбашлы бир эмеген. Ала ызларына къайтып къачдыла. Адамла юйлерине къайытадыла, ол да къатынын юйюне элтеди.

Эмеген тапхан сабийин ашап тургъанды. Алауганны жюреги къыйналып, Сатанайгъа не этерин сорады.

— Анга бир ит кючюк хазыр эт,— дейди.— къозлагьанлай ит кючюкню ат, сабийни ал да кет. Бир жерде асыра. Атасы Алауган, анасы эмеген деп, дуниягъа айтылгъан бир жаш болур,— дейди.

Эмеген къатын къозлагьанда Алауган ит кючюкню атып, сабийни алып кетеди. Къатынына:

— Мен бир ыйыкъ турургъа болурма,— деп, таугъа алып кетеди.

Бара тургъанлай, тауда аягъы тайып, сабийни бугьейге ийип къояды. Кёп сагьыш этип, къайытып юйге, уруп къатынын ёлтюреди. Алауган бушуудан, къыл къобузну да согъа, Гемуданы да отларгъа ийип къояды.

Сабийчиги уа бугьейни ичинде буз сюммеклени эмип ёседи. Бугьейден чыгьып, къымыжалай, келе келип, Шауешик чегетге киреди. Кесине да Шауай атайды. Садакъ этеди. Жаныуарланы ёлтюреди, аланы ашап жашайды.

Алайдан элге тюшеди. Алауганны юйю элни бек къыйырында болгъанды. Атасыны юйюне, къымыжалай, салып келеди.

— Сен къымыжалай нек келесе, сен кимсе? — дейди Алауган.

— Да келдим былай, айлана-айлана,— дейди.— Мен гитче заманымда атам бугьейге ийип къойгьанды,— деп жауаплайды.

Хапар айтханда, Алауган жашын таныйды, къууанады кийим кийдиреди. «Алауганны жашы Къарашауай»,— деп, дуниягъа айтылгъан бек жигит, къарыулу бир жаш болады.