НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

III. СОСУРУКЪ/СОСУРКЪА

Эртде-эртде, нартланы заманларында Сосуркъа деб бир тулпар джаш болгъанды. Сосуркъа артыкълыкъны кётюрмегенди, онгсузланы сакълагъанды. Хыйлалыкъгъа да уллу усталыгъы болгъанды. Хаман кетиб айланыб, къыйынлыкъ джетген адамланы къыйынлыкъдан къутхарыб, болушуб айланнганды.

Бир кюн Сосуркъа, биягъынлай атына да миниб, айланыргъа кетгенди. Иги кесек айланыб, бара барыб, бир уллу тюзде бир уллу акъ къаяны кёргенди. Джууукъ барыб къараса — ол къая тюл, бир адам джан сюек, ортасында да бир тешиги бла.

Сосуркъа ол къая тенгли мазаллы джан сюекге бек уллу сейирсиннгенди. Атына миниб, адам джан сюекни тешигинден секириб бу джанындан ётюб, ол джанына тюшгенди.

Сора андан арлакъ барыб, бир къара сууну къатында тохтаб, Тейриден тилегенди: «О Тейри, бу сюекни сау этиб манга бир кёрпоз!»

Тейриден алай тилегенинде, ол джан сюек думп болуб, алайдан ёрге къобуб, Сосуркъаны къатына бир мазаллы адам келгенди. Ол адамны эки кёзю сокъур болгъанды. Ол хауагъа чыкъгъанына: «Тоба-тоба!» — деб сейирсиннгенди.

Сосуркъа уа, аны уллулугъуна сейирсиниб, къоркъаракъ болгъанды.

— Былайда адам бармыды? — дегенди мазаллы.

— Мен барма! — дегенди нарт Сосуркъа.

— Тоба-тоба, адаммыса? Не болгъанды манга, къайры чыкъдым?! Елгеними уа унутмагъанма, — дегенди мазаллы адам.

— Сен хауагъа чыкъгъанса, сени мен Тейриден тилеб чыгъардым дуниягъа. Мен сени къобардым, энди мени сенден тилерим барды. Мени сорууларыма джууаб бер!

— Сора сор! — дегенди мазаллы адам.

— Сизни заманыгъызда адамла былай уллуму болгъандыла, сенича?

— Менден уллу адамла да болгъандыла, мен орта бойлу адам эдим, — дегенди Сосуркъагъа ол адам.

— Сора сизни заманыгъызда адамла неллай бир заманны джашай эдиле? — деб соргъанды Сосуркъа.

— Джети-сегиз джюз джыл джашай эдиле.

— Да сора сизни заманыгъызда къазауат этемегиз?

— Айхай, этеек! — дегенди мазалллы адам.

— Да сауутугъуз-сабагъыз къаллайла эдиле? — дегенди Сосуркъа.

— Сауутубузну кёрпозюр эдим, къатыбызда чегет болса, — дегенди ол адам.

— Ол джанынг чегетди, — дегенди Сосуркъа.

Сора ол адам узалыб бир уллу нарат терекни, бир чёбню алгъанча, тынч тартыб алгъанды.

— Ма быллай эди бизни сауутубуз! — дегенди.

Сосуркъа, сейирсиниб, сакъалын сылагъанды. Алай сылагъанлай, биягъы киши къабырына къуюлуб, ол биягъы джан сюек биягъынлай ёрге туруб къалгъанды.