Статьи
Главная » Статьи » Материалы библиотеки » Общие 1 |
22. ЁРЮЗМЕК БЛА НОГЪАЙЧЫКЪ
НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ ТЕКСТЫ II. ЁРЮЗМЕК БЛА САТАНАЙ
Ногъайчыкъ Ёрюзмекге баргъанды,
— Эй, юйде ким барды? — деп соргъанды. Ёрюзмекни жашы эшикге чыкъгъанды. — Къонакъ аламысыз? — деди Ногъайчыкъ. 5 — Айхай, алабыз, тюш атынгдан! — деди жашчыкъ, Эй, жууукъ бол, къонакъ! — деп айтханды. — Да, мен сизге жыл къонакъгъа келгенме, Журтугъузгъа хурметими береме. Хар кюн сайын бир ирик ашарыкъма, 10 Атым кюнден бир гебенни бошарыкъды. Жаш, къайтып, юйлерине киргенди, Ногъайчыкъны хапарын билдиргенди. Нарт Ёрюзмек къонакъны аллына чыкъды, — Кел, жууукъ бол! — деп, къонакъгъа къууанды. 15 Ногъайчыкъны ол юйнюне чакъырды, Сауутларын илкичге такъдырды. «Айтханыча ашармы», — дсп сынады, Ирикни биширип аллына. салды. Атына да гебен биченни берди, 20 — Ашаялырламы, кёрейим, — деди. Сау ирикни Ногъайчыкъ ашагъанды, Алашасы гебенни бошагъанды. Ол багъыуда бир жылны сакълагъанды, Бир кюн Ёрюзмек къонагъына баргъанды. 25 — Къалайса, эригемисе? — деп соргъанды. — Сен аман эрик суула ичгин! — дейди къонакъ. — Ай таланнган! Ачмы болгъанса, къонакъ? Не къозудунг, не болгъанды да санга? Не айыбынг барды къонакъбайынга? 30 — Мен ашарыкъ излей келмегенме, Не да кийим тилей да келмегенме. Нарт батырса деп, андан келгенме санга. Сени бла сюйгенме айланыргъа. Алай эсе, айхай, къонагъым, кёзюм, 35 Айланырбыз, болмаз ол затха сёзюм. Эки батыр жортууулгъа чыкъдыла, Муратха терк жетерге ашыкъдыла. Узакъ, къыйын эди аланы жоллары, Батырланы темир юзгсн къоллары. 40 Ат тылпыулары туман бола эди, Туякълары жерни сыдыра эди. Эки батыр жорта, чаба кетдиле, Ат солутур бир къонушха жетдиле. Нарт Ёрюзмек айтды: «Энди тюшейик, 45 Къапхынланы бу жерледен сюрейик». Унамады Ногъайчыкъ: «Угъай, — деди, — Къатынладан потдю урлагъанча», — деди. Ёрюзмек Ногъайчыкъгъа былай айтды: — Шагъырей жерлени тауусдум энди! 50 Ногъайчыкъ Ёрюзмекге жууап берди: — Алай эсе, ызымдан келчи! — деди, Алып барып, жылкъы къошха тиреди. Тёгереги темир буруу этилип, Ачылмазча, эшиги къаты бегитилип. 55 Сора ала къапхын оноу этдиле. Ёрюзмекге Ногъайчыкъ былай деди: — Мында барды юч къарындаш эмеген, Барды алада къуш жетер бир ажир. Эмегенлени бирин сен ёлтюрсенг, 60 Экинчисин ол ажир алып жетер. Аны да ёлтюрсенг, ючюнчюсюн алып жетер. Ючюнчюсюн да ёлтюрсенг, ол ажир, Кишнеп келир да, жылкъыгъа къошулур. Ёрюзмекге къарап, Ногъайчыкъ айтды: 65 — Темир бурууну эшигин ач кери! Кёп сыгъынды Ёрюзмек, ачалмады. Ногъайчыкъ табаны бла эшикни урду, Эшикни къылычы чыртлады да кетди. Ногъайчыкъ жылкъыны къатына жетди. 70 — Энди, Ёрюзмек, сюйсенг жылкъыны къыста, Сюйсенг а эшикден жолгъа айландыр. Нарт Ёрюзмек эшикни сакълап турду, Ногъайчыкъ жылкъыланы къууду. Ала жылкъыны жолгъа терк салдыла. 75 Ызларындан жауун, жел жетгенди. — Аха, — деди, — душман жетип келеди! Энди, Ёрюзмек, ызыбыздан жау жетер. Мени къанжыгъамда кебинлик барды. Ёлсем, мени ол кебиннге салырса. 80 Атыма байлап, къыстап къоярса. Алай эталмаеанг, жерге салырса. Бу ургъан жел — душманны ат тылпыууду, Жаууну уа — бурун тешик шытысыды. Юсюндеги болур биркёз эмеген. 85 Алай аны ёлтюрсенг, ажир кетер, Дагъыда ол бирин алыр да жетер, Алай этгенлей турур ол тохтамай. Ёрюзмекни жауну сакъларгъа къойду, Кеси уа жылкъыны аяусуз къууду. 90 Алай Ёрюзмек а тенг болалмады, Ажирни жел и не чыдаялмады: Аллай ахырзаман уллу жел жетди, Ёрюзмекни учуруп жылкъыгъа элтди. Ногъайчыкъ айтды: «Аха, Ёрюзмек, нек келдинг?» 95 — Да, тейри, жели бла сюргенде ажир, Аякъларым бир да туталмадыла жер. — Алай эсе, осуятымы унутма! Сен жылкъыны сюр, мен а жауну сакъларма, — Деп Ногъайчыкъ келген жауну сакълады. 100 Эмегенни жангыз кёзюнден урду. Ажир, къутулуп, ызына терк кетгенди, Экинчи эмегенни да алып жетгенди. Эр Ногъайчыкъ аны да ёлтюргенди. Ажир ючюнчю кере да келгенди, 105 Кичи эмегенни да келтиргенди. Туякълары жерни къыртыши бла сыдырып, Шытылары сакъ жауунла жаудуруп, Тылпыуу бла тереклени аудуруп, Ногъайчыкъгъа жетди эмеген, къутуруп. 110 Деменгили сермешиуге кирдиле, Эки батыр бир бирге бой бермелле. Кюкюретип сауут-саба тартдыла, Садакъланы бир бирине атдыла. Эмегенни садакъ кирди кёзюне, 115 Ногъайчыкъны чанчылды киндигине. Деу эмеген аууп тюшдю дыркъыгъа, Ажир, кишнеп, чабып келди жылкъыгъа. Ногъайчыкъ да тартып алды башлыгъын, Окъну алып, къаты байлады къарнын. 120 Ерюзмекге ёлмей-къалмайын келди, Жетер-жетмез мычымагъанлай ёлдю. Айтхан осуятын Ёрюзмек этди: Кебин салып, атха байлап жиберди. Андан нарт Ёрюзмек тебиреди, 125 Жылкъыны да сюрюп, юйюне кетди. — Ол Ногъайчыкъ ким болур эди, — деди.— Аны бир билмей къоймам, — деп, жол алды, Кёп заманны айланды, узакъ барды. Бир кюн бир эски юйге кирди, 130 Жаппа-жангыз бир къарт къатынны кёрдю. — Кюнюнг ахшы болсун, — деп саламлашды, — Кимсе сен, жангыз нексе? — деп сурады. Къатын айтды: «Юч уланым бар элле, Эмегенле суу, жашау бермей элле. 135 Жашла ала бла кюреше элле. Аланы бир ажирлери болгъанды, Аны аягъын жер да тутмагъанды. Жашла эмегенле бла кюрешгендиле, Ишексиз, эмегенле ёлтюргендиле. 140 Эки абадан хапарсызлай ёлгенди, Кичилери уа сал болуп келгенди. Батыр Ерюзмекни излей кетген эди, Андан бир болушлукъ умут этген эди». — Анам, менме ол Ёрюзмек дегенинг. 145 — Излегеними тапдым, кесинг келдинг! Тарыкъгъанды къарт къатын, къучакълагъанды, Жылагъанды, сытылгъанды, ийнакълагъанды. Ёрюзмекни кёргенде, жарыгъанды, Балалары келген кибик, болгъанды. 150 Нарт Ёрюзмек анга ашау бергенди, Сора къайтып юйюне келгенди. ↑ Наверх ↑ | Содержание | 21. Нартла эмегенлени къырадыла | 23. Сатанай Темир-Къапуну аскерин хорлайды
Просмотров: 866
|
|
Всего комментариев: 0 | |