НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

II. ЁРЮЗМЕК БЛА САТАНАЙ

Эртте заманлада, нартлагъа бийлик этип тургъан, Къызыл Фук деп биреу болгъанды. Аны алгъышы, къаргъышы да къабыл болуп къала эдиле. Ол себепден нартла, анга бойсунуп жасакъ тёлеп тургъандыла.

Жашай кетгенлеринде, нарт Ёрюзмек Фук бла ёрелешеди, аны хорлай тебирейди. Иш тапсыз болгъанын кёргенде, Къызыл Фук, нартлагъа къаргъыш этип, кёкге учуп кетгенди.

Ол кёкге учуп кетгенден сора жер юсюнде къатынлагъа сабий туумай, ажирле кишнемей, бугъала ёкюрмей, сабанла баш къусмай, макъа кёлледе таууш эшитилмей, къозула макъырдамай, улакъла къычырмай — алай болады.

Нартла, къуртхала да жыйылып, былай оноу этедиле: «Къалай да болсун, бир амал этип, жер юсюнде адамла къырылып къалмазча, Къызыл Фукну нарт элине келтирип, анга баш уруп турургъа», — деп. Жашауу келген къуртхаладан бири уа былай айтханды:

— Къынасакъал Къызыл Фукну ол заманда хорларыкъды нарт Ёрюзмек, — дегенди, — аны биргесине Фукну тогъуз тамгъалы жюзюпо болса. Андан сора да, бурун кёкден тюшген жулдузну кесегинден Дебет Ёрюзмекге къама ишлеп берсе. Андан сора, Къызыл Фукну кёкде къаласын сакълагъан тогъуз сюлесинни терилерин алып, аладан Ёрюзмек кесине тон этип кийсе, — деп, тишлери да болмагъан, кёзлери да иги кёрмеген къарт къатын алай айтады.

Фукну кёкде къаласын тогъуз бёрю бла тогъуз сюлесин сакълап боладыла. Ёрюзмек, учуп, Къызыл Фукну кёкде къаласыны арбазына къоннганлай, тогъуз сюлесинни да къамасы бла башларын кетереди. Терк окъуна терилерин алып, белине тагъады. Бёрюлеге уа тиймейди, бёрюле да анга чапмайдыла. Сора, Фукну сейир тоханасына кирип, анга былай айтады:

Фук а, анга айланып, кёп ачы къаргъышла этеди, сора кеси учуучу къанатларын жайып тебирейди. Ёрюзмек да къылычын чыгъарады да, сермеш башланады. Фукну къылычы, кёп да бармай, сынады. Ол заманда Фук, къол аязы бла тутуп, Ерюзмекни къылычын сындыргъанды. Алай нарт улу Къызыл Фукну тюпге ургъанды, ёлтюрген а этмегенди. Аны къанатларына илинип, жер юсюне тюшеди. Фукну уа терен уругъа атып, бир къауум заман тутады.

Жер юсюнде суула чыгъып, сабанла битип, адамлагъа, маллагъа да тёлю къошулуп тебирейди. Алай берекет, ырысхы аз болады, кюлкю, къобуз, сырыйна тауушла жер юсюнде хазна эшитилмейди.

Ол заманда нартла сыйлы кёрген къуртхаладан бирлери Ёрюзмекге:

— Терк окъуна Къызыл Фукну башын кетер, — деп тилейди.— Алай этмесенг, жер юсюнде жангы палахла тууаргъа боллукъдула, — деп ийнандырады.

Ёрюзмек да ол къарт къатынны айтханын этеди. Андан сора жер юсюнде берекет, ырысхы, кюлкю да кёп болады. Тынчлыкъ, ырахатлыкъ да жер юсюне жангыдан к ел ед иле.