Кёчгюнчюлюкню юсюнден сёз баргъанда, 1944-жылдан эсе 1948 жылда уллу къысыулукъ этилген эди сюргюннге тюшген миллетлеге. Комендантлагъа къол салыргъа адамла, бир элден бир элге бармазгъа деген оноу да ол заманда чыкъгъан эди. Ма аллай къаты къысыулукъ болгъан заманда бизни жерлешибиз Келеметланы Шохайыбха къыралны эм сыйлы саугъасы Социалист Урунууну Жигити деген ат- къалай бла берилгенине сейир этеме. Къуру мен угъай, кёплени да сейир этдиреди ол шарт.

Бу кюнледе Шохайыбны жууукъ адамы келтирген саргъылдым, къыйырлары седиреген къагъытлада жазыулагъа къарай, анга, хал-къына да алай азап жетдирген къыралгъа аныча кертичилей къалыр, аны къой, айныууна къайгъырып, арымай-талмай ишлер ючюн нечик огъурлу,халал жюрекли болургъа керекди деп, сагъыш этеме. Власть-ла аны ызындан кулакса деп эртте болгъан эдиле. Отузунчу жыллада жарашдырылгъан къагъытладан биринде аны Тёбен Чегемде 49 гектар жери, сегиз отоулу юйю, жау чайкъагъан, крупа этген предприятияла-ры, кирпич заводу, тюкени, 67 аты, 80 ийнеги, 26 ёгюзю, 900 къою,60 эчкиси, башха ырысхысы, мюлкю болгъаны жазылыпды.

СССР-ни Халкъ комиссарларыны Советини бла ЦИК-ни кулакланы юслеринден бегимлери чыкъгъандан сора, Шохайыб, репрессияладан къоркъуп, юй бийчесин,эки къарындашын,эки эгечин да биргесине алып, Дагъыстаннга кёчюп кетеди. Юйюр архивде Ленинградны потребитель обществоларыны Союзуну Север-Кавказ крайда уполномоченный Ни-колай Стуколкин Келемет улугъа берген доверенность сакъланыпды. Анга кёре Шохайыб потребитель обществону Буйнак районда уполно-моченныйни къуллугъун толтургъанды.

Алай ЦИК-ни оноуу бери да жетгенди. Буйнак шахарны Совети Келеметланы Шохайыбны кёчюрюуню юсюнден буйрукъ чыгъаргъан-ды. Аллай оноу чыгъаргъан жыйылыуну протоколу да сакъланыпды. Алай бла 1935 жылда 8-чи мартда ол беш башлы юйюрю бла башха «дагъыстанлы кулакла» бла бирге Къазахстаннга Джамбул область-ны Мерке элине тюшеди. Кёчгюнчюле кюндюз чюгюндюр сабанлада ишлеп, ингирликде уа саман этгендиле, аладан юйчюкле сюегендиле. Мындагъы чюгюдюр совхозну да кёчгюнчю кулакла: таулула, аварлы-ла, даргинлиле,лаклыла, чеченлиле да къурагъандыла. Аланы ёлюмден чюгюндюр сакълагъанды. Аны сууда, отда биширип да ашагъандыла.

Келемет улу къалай ишлегенине аны производство характеристи-калары шагъатлыкъ этедиле. Аладан биринде жазылгъаныча, жигер урунууу бла барысын да озгъаныны, жамауат ишлеге да тири къа-тышханыны юсюнден айтылады. Башхасында уа 1946 жылда аны башламчылыгъы бла Меркени балтуз чыгъаргъан комбинатында чю-гюндюр ёсдюрген биринчи звено къуралады эмда аны уста башчылыкъ этгенини хайырындан бир заманда да болмагъанча бай тирлик алып турады. Аны башхалагъа дайымда юлгюге келтиредиле, сураты Сыйлы-лыкъны къангасындан кетерилмейди, дирекция уа кёп кере саугъалайды.

1947 жылда Шохайыбны звеносу бир гектардан 836 центнер балтуз чюгюндюр алады. 1948 жылда 8-чи майда уа СССР-ни Баш Советини Президиумуну Указы бла анга Социалист Урунууну Жигити деген ат аталгъаны бла бирге «Серп и молот» алтын жулдуз, Ленинни ордени да бериледиле. Ол кюнледе СССР-ни аш-азыкъ промышленность ми-нистри Зотовну анга жиберген алгъышлау письмосунда: «Бу сыйлы саугъагъа Сиз кесигизни аямай,арымай-талмай ишлегенигиз, агроном илмуну шёндюгю хайырлы амалларын уста хайырлана билгенигиз, Ата журтха уллу сюймеклигигиз ючюн тийишли болгъансыз»,-деп жазылып эди. Ызы бла уа Битеусоюз эл мюлк общество Шохайыбны анга член болургъа чакъырады, академик Вильяминов атлы эл мюлк институтда окъутургъа да айтады.

Алгъын производство характеристикалада «кёчгюнчю Келеме-тов» деп жазылгъан эсе, ол сыйлы къырал саугъа берилгенден сора анга «жолдаш Келеметов» дейдиле. Аладан биринде «Баш Советге, жер-жерли советлеге да айырыулагъа хазырланыугъа, партияны политикасын ангылатыугъа, совхозну жамауат ишине тири къатышады»,-деп,алай багъа бичгендиле.

Шохайыб 1952 жылда 6-чы майда ёлгенди, аны Къазахстанны Джамбул областыны Мерке элинде асырагъандыла. 1993 жылда 31-чи майда уа КъМР-де МВД-ны оноуу бла ол реабилитация этилгенди.

Текуланы Хауа
Минги-Тау № 2 (156) март-апрель 2011 ж. С.168-170