НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

IV. ДЕБЕТ — АЛАУГАН — КЪАРАШАУАЙ

Бурун заманлада Къарашауай деп бир ахырзаман пелиуан киши болгъанды. Ёмюрде да анга киши базып къатылалмагъанды, ол алай пелиуан болгъанглыкъгъа, кишиге артыкълыкъ этмегенди. Тынч, жууаш адам болгъанды. Аны атасы — нарт Алауган, анасы уа — эмеген къатын болгъандыла. Ол, къалгъан сабийлеча, анасыны сютюн ичип ёсмегенди. Ол анасындан туугъанлай, аны атасы элтип Минги тауда буз чыраннга салып кетгенди. Ол анда, гитчечиклей, бузланы эмип ёсгенди, деп айтадыла.

Анга бир ай болгъанда, уугъа айланырча жаш болгъанды. Тереклени сындырып, садакъ ишлеп, хансладан садакъ бау этип, маралланы ёлтюрюп тебирегенди. Анга эки ай болгъанда, атасын, анасын да хорлагъанды.

Къарашауайны адам акъыллы бир аты болгъанды. Ол ат не этерге сюйсе да, къолундан келгенди. Жаш бла аны ол адам акъыллы аты бир бирине кертичи болургъа, бир бирни ётюрюксюз сюерге ант этгендиле.

Къарашауайны кесини атына минип, нарт элледе айланнган адети болгъанды. Аты уа, адамланы туурасында акъсап, кесин аман кёргюзтюп, ташагъа тюшее уа — желча жюрюгенди.

Бир кюн Къарашауай, атына минип, ана къарындашлары — эмегенле жашагъан жерлеге атланнганды.

Бара-барып, узакъ бир танымагъан жерине жетгенде, къолташ ата тургъан тогъуз эмегенни юслерине чыкъгъанды. Эмегенле, аны кёргенде, къууаннгандыла. Бирлери: «Къол жагъыуу боллукъду»,— дегенди. Бирлери: «Кёнчеклик боллукъду», бирлери уа: «Бюгече жау шорпа болур»,— дегенде, таматалары: «Тынч туругъуз, алгъа къолташ атдырып кёрейик, ызы бла оноуну этербиз»,— деп тохтагъанды.

Къарашауай эмегенлеге, жете келгенлей, масхара этип: «Иш къолай болсун, ой аман арыкъла!» — деп, араларына киргенди.

— Ой, сау бол, адам улу, алчы кесинг да, бир къолташ ат! — дедиле.

— Ой, аман арыкъла, ата келигиз, кезиу манга жетсе, мен да атарма,— деп, атын кырдыкга бошлады.

Къолташлары уа къоргашинден, гебен чакълы бир уллу. Ата келип, къарашауайгъа Жетгенде, тогъуз эмегенни тогъуз атламгъа озгъанды. Къарашауай экинчи кере атханында, ол, гебен кибик къаоргъашин, шууулдап барып, жерге кирип кетгенди.

201«Ой, аман арыкъ эмегенле, къолташны жерден чыгъарыгъыз, ючюнчю да бир атайым»,— дегенде, эмегенле Къарашауайны эркелетип, къоллары бла ёрге-ёрге кётюргендиле. Нарт Къарашауайны пелиуанлыгъын кёргенлеринде, жангызкёз деу эмегенле аман къоркъдула. Тёгерегине басындыла. Бири: «Эгечими ал да, киеу бол»,— деди, бирлери да: «Къызымы ал»,— деди. Къарашауай а бирин да этмеди. Эмегенлеге кесини пелиуанлыгъын кёргюзтюп кетди.