НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

III. СОСУРУКЪ/СОСУРКЪА

Нартланы бёлегини жашагъан жерлери, мен эшитгеннге кёре, Бахсан ауузунда Эл Журту деген жерде болгъанды. Аланы бек таматалырына Сосурукъ деучю эдиле.

Сосурукъ Алауганны тамата уланыды. Аны онбир къарындашы болгъанды. Была, онеки къарындаш, бир бири бла бек кюрешгендиле. Кюреш башлары: «Ким жигитди он эки къарындашдан?» — деп аны ючюн эди.

Он еки къарындашны бек кичилери Сибилчи эди. Бу Сибилчи онэки къарындашдан кесин бек жигитге тергей эди да, бирси къарындашла муну былай кесин махтауун ушатмай: «Къой, къой, сенден жигитле да болурла», — деучю эдиле.

Бу Сибилчи, къарындашларыны айтыуларын ушатмай, сюйген да этмей, быланы бир бирине жау этерге мураты бла, бирем-бирем махтай эди. Бегирек а Ёрюзмекни махтай эди: «Да, сиз не жигит болсагъыз да, Ёрюзмекге уа жеталмайсыз», — деп, бирси къарындашланы жанларына тийгенди.

Сибилчини ол айтыуун, жалан да Ёрюзмекни махтап къоюуун жаратмай, хар ким кеслерин жигитге санай: «Сибилчини да, Ёрюзмекни да артыкъ жигитликлери жокъду», — деп, жюреклери алагъа да, бир бирге да ыразы болмай, кюреш да къурумай, бёлек заманнга барады.

Была бир бири бла келишмей, Эл Журтундан чачылып кетип, ахырлары Тебердиге жыйылдыла. Была онэкиси да Тебердиге жыйылгъандан сора да, биригалмай, сёз бла кюрешген угъай да, бири бири бла тюйюше, халкъны да бёлюм-бёлюм этип, къауум-къауум болуп, сауут бла окъуна урушуп башлайдыла. Ол заманда халкъ бек тынгысыз болады.

Быланы таматалары Сосурукъну жыйыны асламыракъ эм къарыулуракъ болады. Аны себепли къарындашла, биригип, кеслерини къауумлары бла Сосурукъну жояргъа мурат этедиле.

Сосурукъ, быланы хар бирини ол ниетлерин сезип, былагъа эталгъан палахларын да этип, къачып къаягъа чыгъады. Аны къачып чыкъгъан къаясыны атына Чууана деп айтылады.

Бу Сосурукъ Чууанагъа чыгъып, башындан къарап, ачыуланып, бычагъын чыгъарып: «Сизни биригизни къоймай мен къырып къояйыммы?» — дегенде, халкъ тюбюнден къарап: «Сен бизни къыргъынчы, сын болуп къал», — деп, къаргъады да, бу Сосурукъ былайда керти да сын болуп къалды.

Хапаргъа кёре, ол сын бюгече да Тебердиде Чууана деген къаяны башында сюелип турады.