НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ
ТЕКСТЫ
III. СОСУРУКЪ/СОСУРКЪА
Къырс-бийче нарт Сосурукъну аналыгъы болуп, аны батырлыкъгъа, жигитликге, кертичиликге, чыдамлыкъгъа, чабаргъа, атаргъа юйретгенди.
Аны элинде Акъбилек атлы бир ариу къыз болгъанды.
Акъбилекни ариулугъу нартла элине жайылгъанды.
Кеси да, ёгюзню мюйюзюне жабышса, аны хорлагъанды.
Акъбилек Экижюрек деген бир нартны къызы болгъанды.
5 Экижюрек, нарт пелиуан, кеси жангыз, бир урушха кетгенди,
Ичи кюйюп, жюз адамны ёлтюрюп, ёлгенди.
Ол къызны Къырс-бийче, Сосурукъгъа алып, кесине келин этгенди. Сосурукъ Акъбилекни алгъанлыкъгъа, аны бла бир тёшекде жатмагъанды, нек десенг, ол — таш улу, бу къыз а — адам къызы болгъаны ючюн.
Бир кюн нарт Сосурукъ айлана, жюрюй кетгенди,
Киши ёталмагъан Къыркъ суудан ётгенди.
Эмегенлеге баргъанды, ичлерине тюшгенди,
10 Эмегенлени кёп жылкъыларын кёргенди.
Эмегенлени, хыйла этип эсиртгенди,
Мыннгыланла ашатып, тели этгенди.
Сексен эмегенни башларын кесгенди,
Жылкъыларын, сюрюп кетип, къаласына жетгенди.
15 Кече къарангы, суу уллу болгъанды,
Къарангыда кечиу тапмай, кёп айланнганды.
Атланы кишнеген тауушларына
Акъбилек къаланы башына чыкъгъанды,
Билсгин суу таба айландырып, ачханды.
20 Билегини акълыгъындан сууну юсю жарыгъанды,
Сосурукъ алай бла кёчиуню тапханды.
Жылкъыны къалагъа сюрюп келгенди.
Былай эте, бир ненча жыл ётгенди.
Сосурукъа бир кюн къатынына
25 Кесини жигитлигине махтаннганды.
Къатыны Акъбилек ичинден:
— Сени ким болгъанынгы мен санга
Белги этерме, — деп дертге алгъанды.
Сосурукъ, биягъыча, жортууулгъа кетгенди,
30 Бир заманда мал, жылкъы сюрюп,
Ол сууну жагъасына жетгенди.
Акъбилек, къаланы башына чыгъып, билегин ачханды,
Суу юсюн, кечени да жарытханды.
Ол заманда Сосурукъ жылкъыны суугъа ургъанды.
35 Ол сууну ортасына жетгенлей,
Акъбилек билегин жапханды.
Кече, бютюн да къаралып, къарангы болгъанды,
Мал, жылкъы да, ажашып, суугъа батханды.
Сосурукъ да мал да батып,
40 Артда алай табылгъанды.
Сосурукъну асырагъандан сора,
Акъбилек кеси жангыз тургъанды,
Бир кюн а ол нарт Ёрюзмекге жолукъгъанды.
Ёрюзмек а озгъур нарт болгъанды,
45 Батырлыгъы кючлю болгъанды.
Хычауман айда чыгъа болгъанды,
Ол айда жортууул эте болгъанды.
Бир жол да бара-баргъанды,
Бир тёбе адамлагъа жолукъгъанды.
50 Алайда аны жауун жетгенди,
Ёрюзмек атындан тюшгенди.
Жауун жетгенде, Акъбилек келгенди,
Ёрюзмекни жамычы тюбюне киргенди.
Акъбилек алайда Ёрюзмек бла бирге къалды. Ёрюзмекге алдангандан сора, Акъбилек Сосурукъгъа ачыуланып,
Алайдан жугар алып,
55 Сосурукъну къабырына баргъанды.
Ачыуу бла, юч жугар аууз атханды.
Ёрюзмек жетип, къаздырмай тыйгъанды.
Алайдан аны къабыры кез болгъанды.
| 
