Ёрюзмек, дегенинг, ёзден эди,
Кёп къыйынлыкълагъа тёзген эди.
Къонгур мыйыкълы, къой кёзлю,
Ётюрюксюз, кеси тамам бир сёзлю.
5 Ерюзмек онекижыллыгъындан нартны къойчусу эди.
Къына сакъаллы Къызыл Фук Жыйыны бла айлана барып,
Ёрюзмекден къой тилеген эди.
Бир къой бергенде, анга бюсюремей,
10 Къамичи бла тартып, онеки къоюн кесген эди.
Андан артында Къызыл Фук Ёрюзмекге бедиш эте эди:
— Кесинге къамичини сюрттюрдюнг, къойларынгы да онекесин кесдирдинг, — дей эди.
Андан сора Ёрюзмек, андан ыйлыгъып, аны къатына басмай эди.
Ёрюзмек къатыны Сатанайгъа айтхан эди.
15 — Фук манга бу бедишни этип къоймайды, — деген эди.
Къатыны Сатанай юйретген эди:
— Ол жерде къамишде бир алмосту барды,
Аны тыш къабын алсанг, Фукга бир амал этерсе, — деген эди.—
Аны хар кюнден бир къоян ашауу болады.
20 Ол къамишде, терен уру къаз, — деди, —
Топурагъын бир жанына ат, — деди, —
Бир къоян тут да къатында такъ, — деди.
Ёрюзмек бир къоянны келтирип такъды,
Алмосту, излей келип, аны тапды.
25 Алмосту аны ашай башлагъанлай, Ёрюзмек, секирип, чыкъды,
Сермеп алмостуну, сол къолу бла чачындан тутуп, жыкъды.
Сатанай юйретгенча, сыдырып, тыш къабын алды,
Аны бла Ёрюзмек юйюне барды.
— Энди билгенинглей эт, — деди Сатанай.
30 Ёрюзмек алмостуну жубу къабына кирди,
Къына сакъаллы Фукну аякъ жолуна кирди.
Эртденликде Фук аякъ жолгъа киргенед,
Эси аууп, жыгъылгъанед.
Къына сакъаллы Къызыл Фукну орта бармагъында
35 Алтын жюзюпо, мухуру бар эди.
Ёрюзмек бармагъын артындан кесип, ол мухурну алгъанед.
Къына сакъаллы Къызыл Фукну къатыны ол келмегенде,
Халкъгъа къуугъун этгенди.
Танг алагъа, битеу халкъ къуугъуннга кетгенди.
40 Ёрюзмек а нагъышда: «,,Ха-ха“, — деп кюле эди —
Бу халкъгъа сейир этеме, къайры бара болурла,
Къатынына да бир сормай, не акъыл эте болурла?»
Биреу барып, катындан сурады:
— Бий эртденликде къайры кетгенед? — деди.
45 Къатын айтды: «Аякъ жолгъа чыкъгъанед,
Андан бери къайтмагъанд, билмейме».
Барып къарагъандыла: эси жайыкъмай тура эди.
Экинчи кюн Фук ныгъышха чыкъды,
Хурметли жерине барып чёкдю.
50 Ёрюзмек барып, къатында турду,
Аны этегин, тюбюне жайып, олтурду.
Къызыл Фук Ёрюзмекни кёзюне къарады,
къойларын сыйыргъанын айтып, масхаралады.
Ёрюзмек деди: «Мен санга андан да бек кюлеме,
55 Аякъ жолда эсинг аууп къалгъаненг,
Бюпон а былайда кёреме».
* * *
Къына сакъаллы Къызыл Фук
Элден жасакъ ала эди:
Алтмыш къаракъулакъ акъ ирик,
60 Алтмыш къакъ къабыргъа, алтмыш хант къанга
Бере эдиле хар жылдан анга.
Ёрюзмек, дертлеп, аны юйюне барды,
Не этерин тинтип, сынап марады.
Эшик артында, таягъына таянып, тохтады.
65 Фук Ёрюзмекге не олтур, не да аша, демеди.
Хар би ашарыкъдан бирер къабып, ёрге салдырды.
Ёрюзмек деди: «Мен Ёрюзмек болмам,
Быйылдан сора мен аланы барын санга бердирсем!»
Экинчи жыл, жасакъ жыяр кезиуде,
70 Ёрюзмек жолну сакълагъанед.
Алтмыш ирикден отузун кесине алгъанед,
Алтмыш къабыргъадан отузун кесине алгъанед,
Алтмыш къангадан да отузун кесине алгъанед.
Фук: «Быйыл былай этген, кели жыл жукъ да бермез», — дегенед,
75 Къуш къабына кирип, къуш къаласына кетгенед.
— Жауун жаумай, кюн къысып, бир палах бер нартлагъа — деп Аллахдан тилегенед.
Дууасы къабыл болуп, элге къыйынлыкъ келгенед.
Элде къуртхаланы жыйып сордула,
Ала айтдыла: «Аликланы уллу топлары бар эди,
80 Къазсагъыз, топ чыгъарыкъды, бузулмагъанлай сауду.
Анга жети батман от куюгъуз,
Ёрюзмекни окъ орнуна салыгъыз,
Жамболат мараучуну сампалына къаратып,
Къуш къалагъа айландырып атсагъыз,
85 Ёрюзмек анга бир амал этер».
Къазып, топну тапханелле,
Анга жёти батман от къуйгъанелле,
Ёрюзмекни анга салып атханелле.
Ёрюзмек, учуп, къуш къалагъа тийген эди,
90 Эшик ачылып, юйню бирси къабыргъасына тийген эди.
— Кюнюнг ахшы болсун, аурууунгу алайым! — деди.
— Ай, кюнюнг аман болсун! Мени жерде къоймадынг,
Энди бери уа къайдан келдинг? — дегенди Фук.
— Да не этейим, аурууунгу алайым,
95 Жауун жаумай, кюн къысханды.
Байталла тай этмейле,
Къатынла жаш этмейле, сабанла баш этмейле.
Башынгы кётюрюп, туурадан элинге би къара, — дегенди.
Къына сакъаллы Къызыл Фук, эшикни ачып, къарады эшикге,
100 Ёрюзмек, къылыч бла башын кесип, тюшюрдю энишге.
Тюшге дери ол кюн къызыл къан жаугъанды,
Тюшден сора ариу жауун жаугъанды.
Нарт къууанч болду: «Жауун жауду!» — деп
Ёрюзмекни къатыны, обур Сатанай
105 Жел къамичи бла жел ат ишлеп, къуш къалагъа жиберди.
Ёрюзмек, анга минип, кёкден тюшюп келди.
Аны кёргенде, нартланы бир къаууму бушуу этген эди.
Кёкден тюшгенине хыйла къурманлыкъ этдиле.
Боза чыккырлагъа жылан, макъа атып,
110 Аны Ёрюзмекге ичирирге оноу этдиле.
Ёрюзмекни чакъырыргъа киши базмайды,
Ныгъышда ашыкъ ойнагъан бир жашчыкъ:
— Мен барырма, — деди, —
Къурманлыкъны ашыкъ илигин, аягъын да берсегиз, — деди.
115 Ала жашха берирге сёз бердиле.
Жаш Ерюзмекге: «Кюнюнг ахшы болсун!
Былай-былай айтып, нарт чакъырады», — деди.
Ёрюзмек жашха, ачыуланып, таякъны жиберди.
Жаш ёрге секирип, таякъ тюбю бла ётдю.
120 Ёрюзмек юйге барды. Сатанайгъа хапарлады.
— Нартла нек чакъыргъанын билемисе? — деп сорду анга.
— Ала сени ёлтюрюрге оноу этедиле, — деди, — санга.
Сатанай бир жез быргъы ишлетди,
Тамагъын тешип, бир къыйырын анга сукъду.
125 — Кирсенг, ёрге ётме,чиргилеге олтур, —деди, —
Андан ары этеригинги кесинг билирсе, — деди.
Ёрюзмек сыйгъа бырыргъа Къоланына минди.
Жолда бара, чакъыргъан жашына тюбеди.
— Кел, ахшы улан, чакъыргъан жерге барайыкъ, — деди, —
130 Атыма мин, бирге барырбыз, — дегенди.
— Да мен къалай минейим? — деп сорду.
— Къолунгу тутдур, аягъынгы ёзенгиге сал, — деди.
— Мен кесим минерме, — деп, чабып, къумучуна илинди.
Ала барып, уллу сыйгъа кирдиле.
135 Ёрюзмекге уллу намыс, хурмет бердиле.
— Ёрюзмек, — дедиле, — бир сауут сынашайыкъ,
Кимни огъу бек киририн кёрюшейик.
Аликланы уллу юйде темир чигинжиге
Садакъланы тартып-тартып атдыла.
140 Ёрюзмекден сора кишини огъу кирмеди.
Огъун тартып чыгъарыргъа кишини онгу келмеди.
Жашчыкъ деди: «Мен да тартып кёрюрем,
Къолум жетмейд, ансы алып берирем».
Садакъ окъну тартып алды жаш жигит,
145 Ташлап атды бир жанына, сындырып.
— Бычакъланы да бир сынашайыкъ, — деп,
Ёпке шишни отжагъагъа чанчдыла.
Къызыл Фукну жашы болгъанд жыйында.
Ёрюзмек анга айтды:
150 — Эй, итден туугъан, атангы башын бу къылыч кетерген эди,
Къылычым аны азыу тишине жетген эди,
Тиши къылычымы аузун кез этген эди.
Ёрюзмек шишни эки кескелеп алды,
Сора къылычын сылап, къынына салды.
155 Ёрюзмекге: «Тёрде олтур», — дедиле,
Ол а аны унамады, чиргилеге олтурду.
Иги бозаны кеслери ичеелле,
Ёрюзмекге жилян, макъа бозадан береелле.
Ёрюзмек быргъы бла жиберди,
160 Боза агъып, юйню тюбюн жибитди.
— Ёрюзмек эсирип, тюбюне сиеди,
Энди ёлтюрейк, — деп халкъ сюелди.—
Аман тилли Гиляхсыртаннга алгъыш аякъ берейик,
Ол алгъыш этсин, сора ёлтюрюуню кёрейик.
165 Гиляхсыртан аякъны алып, от жагъагъа келгенди:
— къабан тишлини къабан тиши къайырылсын, — дегенди, —
къабан гумулжукладан айырылсын, — дегенди.
— Эй, Аллах! Къабан тиши къайырылмасын,
Къабан гумулжукладан айырылмасын! — деп, Ерюзмек,
170 Секирип туруп, эшиклени къылычын салды,
Къылыч бла сермеп, башларын алды.
— Ый, къырды, — деп жашчыкъ кесин эшикге урады,
Юйню къабыргъасын ёрге алады.
Акъгъан къанга Ёрюзмек белине дери батды,
175 Чыгъалмайын, кесин ары-бери атды.
Жашчыкъ, жетип, аны, къучакълап, алды,
Элтип барып, сууну ичине салды.
Къанын-къунун жууду, тазалады,
Атына миндирип, юйюне ашырды.
180 Сатанай сурады Ёрюзмекден:
— Не кёрдюнг сый-адетден?
— Ой, къой-къой бир къан ауузлу бар эди,
Нартны барындан да ол залим эди.
— Ол сени къарындашынг болса сюеменг? — деп сорду Сатанай.
185 Анга Ёрюзмек дегенед: «Угъай,
Сен андан онглу болсанг — къарындашды,
Онгсуз болсанг — къанлы башды».
— Сора жашынг болса, сюеменг?
— Айхай, манга аллай насып къайда?
190 Билемисе, ол сени жашынгды,
Къартлыгъынгда сени тутар ашынгды.
