НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ
ТЕКСТЫ
I. НАРТЛАНЫ ЖАРАТЫЛГЪАНЛАРЫ
Ёрюзмек, жетижыллыкъ жашчыкъ болуп,
Ёксюз къалгъанды.
Кеси, таулада айлана,
Башына мадар эте тургъанды.
Бир кюн Ерюзмек, айлана-жюрюй кетип, бир жерде от тютюн чыкыъанын кёрюп, къоркъмай, буюкъмай, тюзюнлей алайгъа келгенди. Келип къараса — бир элни нартлары къолташ ата, кёкге бир кюзпочюкню сальш, илишан ата, тутуша, чабыша, къарыуларын сынар ючюн, ташланы кётюре тургъанларын кёрдю.
Нартла къатхан зыккыл тончугъу, садагъы бла муну кёргенлеринде: «Кимни жашчыгъыса, къайдан келесе, къайры бараса?» — деп сордула. Ол башдан аякъ хапарын айтханда, «Ач болур», — деп, аш ашатдыла. Жашчыкъ: «Илишаныгъызны мен да бир атайым, къайры атайым?» — деп сорду. Нартланы таматасы Дебет: «Ма, анда Темир-Къазыкъ жулдузну ортасында жылтырагъан кюзгю кесекни эслеяла эсенг, аны бир айдан бери атабыз — киши уралмайды. Ма, ол ташны кёремисе? Аны киши жеринден тепдиралмайды. Ма, ол жассы ташны киши тобугъу бла басып сындыралмайды. Ма, бу къолташны кёремисе? Бу сабанны бир жанындан экинчи жанына киши атып жетдиралмайды. Донгат къаяны башындан Къапчагъай къаяны башына киши секирип атлаялмайды. Къач кешенеден жортханын бузмай, Бердибий ташына киши жеталмайды», — деп ишни англатды. Сора жашчыкъ, тилеп, нартланы оюнларын этерге таукел болуп,
Тюз сыртындан жатды.
Темир-Къазыкъ жулдузда жылтырай тургъан
Кюзгю кесекни садагъы бла атды.
Тюз ортасындан уруп, ууатды.
5 Ууалгъан кесеклери кёкден келип,
Ада мл аны юслерине тюшдюле.
Экинчи, киши кётюралмагъан
Ёре ташны кёргюзтдюле.
Жаш, барып, тюз белинден кётюрюп, элтип бир кюнлюм къабыргъагъа сюеди, ма бюгюн да Огъары Чегемде тургъан Нарт ташы олду. Ючюнчюсю, ол жассы ташны тобугъу бла басып, гыржынны сындыргъанча, сындырды. Тёртюнчю, гебен кибик къолташны алып быргъады. Сабанны бир жанындан угъай, сабандан да оздуруп, бара тургъан суугъа атды. Бешинчи, Донгат къаяны башына чыгъып, Къапчагъай къаяны юсюне атлады. Алтынчы, Къач кешенеге барып, чапханын бузмагъанлай, Бердибий ташына жетип, юсюне минди. Эки аягъын, эки къолун, эки тобугъун салгъан жерле батып, чунгурла болгъандыла. Бюгюн да ол ташда ол ызла да турадыла деп, халкъ хапары алайды. Таш Огъары Чегемдеди. Къач кешене, Донгат, Къапчагъай къаяла да, Тихтеннген тауу да андадыла.
Сора нартла бу ёксюз жашчыкъны къарыулу, батыр, пелиуан боллугъун билгендиле. Ол кюнден башлап, жашны атына Ёрюзмек-пелиуан атагъандыла.
Ол ёсюп, уллу болгъанында,
Бир къала ишлеп,
Нарт элге тамата болгъанды,
Къатыннга да ариу Сатанайны алгъанды.
| 
