НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

IV. ДЕБЕТ — АЛАУГАН — КЪАРАШАУАЙ

Кюнлени биринде Къарашауай Гемудасына минип, жолгъа чыкъгъанды. Азмы-кёпмю жюрюдю, аны ким билсин. Ол жолда бир бек батмакъ жерге жетгенде, Гемуда андан ары бармай тохтайды. Къарашауай къамичини жетдирди. Алай Гемуда батмакъгъа кирмеди. Ол экинчи ургъанда, бут шаугютлеринден къан агъызды. Гемуда секирип, ары жанына ётюп тохтады. Секиргенде айылла юзюлдюле, Къарашауай иер бла бирге батмакъгъа кёмюлдю. Иерни сюйрей, батмакъдан чыгъып, атны къатына барды.

— Эй, сен, адам улу, мен да сени сынадым. Манга айтхан сёзюнпо айны тёзмей буздунг. Мени ёпкелетир зат этмем деген эдинг. Уруп, бут шаугютюмден къан агъыздынг. Мен секирсем, айылла юзюлюп, сен да жыгъылып къаллыкъ эдинг. Мен аны билип тирелген эдим. Сен манга кенгешинги бермей, къамичини бердинг. Мен — хайыуан, сен а — адам. Мен сени аягъан чакълы сен мени аямадынг...

Къарашауай бек чогъежленди. Шургу этди. Гемуданы сермеп бойнундан къысып, жаякъларын уппа этди. Ызы бла ат жерин сыртына кётюрюп, Гемуданы башындан тартып тебиреди. Гемуда бармады.

— Кел сыртыма мин! Сен алыкъа жашса, мен кечеме, жарашайыкъ,— деди.

Къарашауай жайракълай минди. Иерин да къолуна алып, юйге барды.

— Не болгъанды, нек былай келесе? — деп Алауган сорду. Къарашауай хапарын айтды.

— Алай эсе, атны, иерни да къой да, кесинг Сатанайгъа бар да, хапарынгы айт,— деп жиберди.

Обур акъыллы, билгич Сатанай Къарашауайны несин да уста билип эди. Кёргенлей, эркелетди, ийнакълады.

— Нартланы тулпар уланы, нек келгенсе, не жумушунг барды? — деп сорду. Къарашауай не ючюн келгенин билдирди.

— Да алай эсе, ахшы улан, сен былай тур, мен бусагъатдан келейим,— деп башха юйге кирди. Тазгъа сийди, сийдигин бир къошунчукъгъа къуйду. Алып келип, Къарашауайгъа берди.

— Ахшы улан, ма. Бу къошунчукъну алып темирчилеге бер да: «Сатанай муну бла къатдырып, эки айыл ишлегиз»,— деп жибергенди де! — деди.

Къошунчукъну алып темирчилеге барды да:

— «Муну бла къатдырып, эки ат айыл ишлегиз»,— деп, Сатанай жибергенди,— деди.

Темирчи айыллыкъ темирни алып, отха салды. Кёрюкчю кёрюкню басды. Темирни къыздырып, отдан алды. Къарашауай къарап турду да, иги бюсюремеди. Къызгъан темирни жалан къолу бла къысып алды. Бюгюп кёрдю. Темир сынып, эки кесеги эки къолуна келип къалды.

— Эй, улан, не этесе, таланнган? Шашханмы этгенсе, къолларынгы биширип къояса да,— деп гузаба этди темирчи.

— Сени темиринг бишсе, мени къолуму ол заманда биширикди, темир бишмегенди,— деп, сыныкъланы аны аллына атды Къарашауай.

Темирчи, кёрюкчю да къоркъуп, бир бирине къарадыла. Жангыдан темир алдыла. Ахшы биширип, эки-юч кере да къошунчукъда «дарман суудан» къуюп къатдырдыла.

— Энди бир кёрчю,— деп, къолуна узатдыла.

Къарашауай айылланы алды. Къаты чулгъап бошлагъанында, жайылып, чыбыкъча тюзелип къалдыла.

— Хайда, энди сау болупьуз,— деп, айылланы алып кетди.

Ала да: «Кимсе?» — деп сорурпьа базмай, ызындан къарап къалдыла.