НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ
ТЕКСТЫ
IV. ДЕБЕТ — АЛАУГАН — КЪАРАШАУАЙ
Нарт улулары — Тейри къуллары,
Нарт улулары — эл багъалары.
Алтын Деуетни онтогъуз уланы,
Таматалары — Алауган быланы.
5 Ала таматалашып туудула,
Кичилешип юйдегили болдула.
Алауганнга кезиу терк жетмсди,
Алауган да ашыгъышлыкъ этмсди.
Деу Алауган кесича деу тапмайды.
10 Деу болмагъан къатын анга бармайды.
Ол себепден къатынсызлай турады.
Бир кюн «Алауганлай къатынсыз къал!» — деп,
Халкъ къаргъышда айтылгъан,
Сёзлени Алауган эшитгенди.
15 «Бу уа уллу бедишди да!» — дегенди.
Гемудагъа эски жерни салгъанды,
Къатын излей, узакъгъа атланнганды.
Кете бара, бир тёбе эслегенди,
Тёбе тюйюл, ол а эмегенди.
20 Жууукъ барып, тамашагъа тирелгенди,
Не этерин билмейин, сирелгенди:
Илкич кибик, къолундагъы ийнеси,
Ийнесинде, жантау кибик, халысы,
Жангыз кёзю мангылайында жылтырайды,
25 Жерге тийсе, тюбюнде жер къалтырайды.
Къымыжалай, къарын жауу салынып,
Эмчеклери имбашларына атылып.
Адам кёрмегенча, сылыкъ жапысы,
Жамай эди ол жерни тешилгенин, жеписин.
30 Томуроу кибик ийне бла тутдура эди терисин жерни
Къаты къысып эки эрнин.
Алауган аны къатына шош баргъанды,
Эслетмей, эмчегине аузун салгъанды.
Артха къарап, эмеген къатын нартны кёргенди,
35 Алауганнга былай дегенди:
— Билмегенлей балам болуп къалгъанса,
Эмчсгими ссн аузунга салгъанса.
Нечик татлы къабын боллукъ эдинг,— дегенди,
Алауган да анга былай жууап бергенди:
40 — Эмчегинги намысы болмаса эди,— дегенди,
— Нечик ахшы сермсшир эдик,— дегенди
Эмеген къатын Алаугандан хапар соргъанды,
Алауганны эмеген бек жаратханды.
Киеу болурун сюйюп, къызы болгъанын айтханды:
45 — Ариу къызым барды, сен ал аны,— дегенди.
Сора аны дорбунларына, къууанып, элтгенди.
— Къызым, санга эр алып келдим,— дегенди.
Алауган, тебе кибик, уллу болгъанды,
Доммай бугъаланы, байлап, сойгъанды.
50 Эмеген къыз, томуроулай, добарды,
Юйге кире, эшик жанларын къобарды.
Деу Алауган эмеген къызны алгъанды.
Гемудагъа миндирип, жолгъа чыкъгъанды.
Томуроубел эмеген къыз ауур эди,
55 Ол Гемуданы белин бюге эди,
Аякъларын тобукъгъа дери жерге батдыра эди.
Нарт элледе аллай келин болмагъан эди,
Эмегенны къызы нартха келин болгъан эди.
Хар тапханын, таймай, жутуп тургъанды.
60 Алауганнга ол бек къыйын болгъанды.
Бир кюн, мудах болуп, юйге къайтханды,
— Нек мудахса? — деп къатыны соргъанды.
Алауган да анга былай айтханды:
— Ссн бизде къатынлача къозламайса,
65 Жашла табып, мени къууандырмайса.
Тапхан сабийлеринг сау къаламайла,
Алауганны жюрегин жапсармайла.
Бизде келинле ожакъгъа минелле,
Сабийлерин къозлап, андан иелле.
70 Эмегенни къозлар кюню жетгенди,
Юйню тепдире, ол ожакъгъа миннгенди.
Деу Алауган а тюбюнде къалгъанды,
Ол сабийни тюшерин сакълагъанды.
Ит кючкжлени буууп, отжагъагъа салгъанды.
75 Туугъан сабийни терк а сермеп алгъанды,
Алып, къачып, Минги тауда букъдургъанды.
Буз эмчекле эмип ёсерча, къойгъанды.
Эмеген ожакъдан тюшюп баргъанды,
Жашы сунуп, ит кючкжлени жутханды.
80 Ачыудан жюреги толгъанды,
Жер тепдире, юйню урчукъ кибик бургъанды.
Алауган уланына къууаннганды,
Атына Къарашауай атагъанды.
Уланыны нарт боллугъун билгенди,
85 Ол ёсгенде, нарт Алауган кюбе, къылыч бергенди.
Алгъыш бла Гемудагъа миндиргенди,
— Нарт эллени сакъларса! — деп ийгенди.
|