НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ
ТЕКСТЫ
VI. БЁДЕНЕ — РАЧЫКЪАУ
Рачыкъау атланды, атына минип,
— Нарт элге барад,— деп,— къаралла, билип,
Ох-ох, кёрдюле бир сейирлик атлы,
— Келеди,— дейдиле, бир жигит нартлы.
5 Кюн тийген чыранча, юсю жылтырай,
Тёгерегинде да къоякла ойнай.
Атыны жели туманны чача,
Туманны ичинде чаукала уча.
Чыран дегенибиз — темир кюбеси,
10 Толкъунча тебиннген — тулпар тёбеси.
Къоянча кёрюннген — къамичи учу су,
Жер тепдире, келед нарт улусу.
Туман дегенибиз — тылпыу шытыла,
Чаукала уа — туякъдан учхан зылдыла.
15 — Кюн ахшы болсун,— деди,— эй, нарт уланла!
Жел къатыш жетдиле зылдылы боранла.
— Ой, сау бол, сау кел, жууукъ бол, алан!
Бурулмайын кетме, эй, жигит улан!
Къайта барсанг, санга болур алгъышла,
20 Алай, озуп кетсенг, жетер къаргъышла.
— Айтханынг тёреди, къайтмай болмаз,
Нартланы адетин бузуу жарамаз.
Атыны жюгенин сермеп тутдула,
Рачыкъау жерге тюшгенде, ташла сындыла.
25 Атны бир жаш темир илкичге такъды,
Ат темир илкични къобарып атды.
— Улан, сен атымы сынаргъа сюйсенг,
Бошлап къой, ол кетмез, халжаргъа ийсенг.
Ат кереклерин да чюйге такъдыла,
30 Ала чюйню сындырып, жерге акъдыла.
— Эй, къонакъ, иеринги атынгдан ауур,
Ол басса, этмеймиди сыртын жауур?
— Ауур болмаса атымы иери,
Аны туягъы тутмайд басхан жерин.
35 Жылкъыгъа тогъуз жаш болуп кетдиле,
Къысыр туу байталны алып жетдиле.
Битеулей къазаннга туурап салдыла,
Биширип, къазанны отдан алдыла.
Рачыкъау барын да этни ашады,
40 Сюек-мюегин да жерге ташлады.
Аш юйге тогъуз жаш бирден кетдиле,
Деу къошун бозаны алып келдиле.
Бир гоппан жетгинчи, бирин ичеди,
— Сиз айып этмегиз, суусапма,— дейди.
45 Бозасыз ол къошун ючеуге жюгеди,
Бозасы бла уа, тогъузгъа кючеди.
Байталны ашады, бозаны ичди,
Сора, саламлашып, кетерге тюшдю.
Къонакъбайы тутду атны жюгенин,
50 Билдирирге сюйдю анга жюрегин:
— Сен,— деди,— бир байталны ашадынг,
Эки къулакълы къошунну бошадынг.
Атынги гюняхы жетмезми санга,
Жат, тынчай бир кесек, тынгыла манга!
55 — Жер атны кётюрсе, ат элтеди мени,
Сау къал, къутлайма сени!—
Деп, кёз жумгъунчу минди ат иерге,
Атны туякълары батдыла жерге.
Жол излемей ётдю, къаяладан, сууладан,
60 Садакъ окъча, ташайды кёз туурадан.
|