Къарачай халкъны эл берген джомакълары

Эл берген джомакъ деб, бир затны неда бир ишни атларын биле-биле джашырыб, аланы баш шартларын учу тил бла къысха, таб суратлаугъа айтылады.

Эл берген джомакъны къуралгъаны зки бёлюмденди: бири — джомакъ кеси, бири да — джууабы.

Эл берген джомакъ халкъ суратлау чыгъармачылыкъны бир къауум ууакъ тюрлюсюдю. Ол, аууз чыгъармаланы къалгъан жанрларындан айырылыб, кеси башха энчи джорукъ бла джюрюйдю. Таурухча, созулуб айтылмайды ол, нарт сёзча, сёлешиннген сёзню ичинде келмейди, къысха соруу халда айтылады.

Эл берген джомакъ кёбюсюне бурдургъан тил бла къуралады. Биринчи болуб аны бизни джыл санаугъа дери IV ёмюрде грек философ Аристотель эсгергенди. Ол чертгеннге кёре, «Джомакъ таб джарашхан метафорады» (Аристотель. Об искусстве поэзии. М., 1957, 114 бет).

Джомакъда билинник зат, кеси, белгиленмей, бурдургъан тилде бериледи аны халы. Керти тюрсюню, кёрюмю ташада къалыб, бир башха затха ушатылады ол. Сёз ючюн, къамишни юсюнден джомакъ: «Бир къызыт барды да,аягъын суудан алмайды». Былайда къамиш къыз бла тенглешдириледи.

Эл берген джомакъ къуру да бурдургъан тил бла къуралыб да бармайды. Бир-бирде ол джомакъгъа салыннган затны къыйдырыусуз туура суратлаб да къояды. Аны ючюн джюрюйдю халкъда джомакъны кесини юсюнден быллай джомакъ: «Мен айтама шартын, сен айтаса атын».

Джомакъ талай тюрлюге юленганеди: эл берген: джомакъла, соруу джомакъла, чам джомакъла, эсеб джомакъла,хапар джомакъла.