Четверг, 28.03.2024, 12:38

Карачаевцы и балкарцы

Элин сюйсе, джерин да сюйер.
Полезные ссылки
  • Архыз 24Круглосуточный информационный телеканал
  • ЭльбрусоидФонд содействия развитию карачаево-балкарской молодежи
  • КъарачайСайт республиканской газеты «Карачай»
  • ILMU.SU Об аланах, скифах и иных древних народах, оказавших влияние на этногенез народов Северного Кавказа
Последние комментарии
04.01.2024 | 17:10 | Единая символика алан
Тут кто то про черкесов пишет и кипчаков не зная наверняка что черкесы были Кипчаками а адыги рабами кипчаков черкесов.
26.10.2023 | 15:14 | «Сборная команда Балкарии»… в Киргизии
Напишите на электронный адрес amb_76@mail.ru
25.08.2023 | 19:07 | 4. АРИУ САТАНАЙ
Аланская (осетинская) княжна Шатана, выданная за правителя древнеармянского Урарту (3 век до новой эры), в знак примирения после длительной войны, которую вела против армян коалиция кавказских племен, с аланами во главе.
25.08.2023 | 19:03 | 4. АРИУ САТАНАЙ
Далеко прославлена мудростью и красотой прекрасная обур Сатанай-бийче!
25.08.2023 | 10:56 | 13. ЁРЮЗМЕК БЛА ФУКНУ КЮРЕШЛЕРИ
Ёрюзмек - нартланы атасы!
14.08.2023 | 12:16 | 48. СОСУРУК В ИГРЕ С КОЛЕСОМ
Балкарцы и карачаевцы - самые гуманные на всем Кавказе! Только у них Сосрук исцеляется и снова становится первым из нартов!
05.08.2023 | 12:27 | 6. ЁРЮЗМЕКНИ ТУУГЪАНЫ
Нартны бий нарт Ёрюзмек!
05.08.2023 | 12:14 | 6. РОЖДЕНИЕ ЁРЮЗМЕКА
Величественно!
30.06.2023 | 17:54 | КАРАЧАЙ И БАЛКАРИЯ В РУССКО-КАВКАЗСКОЙ ВОЙНЕ
Некоторые кабардинцы ошибаются утверждая, что Кучук Каншаов и Нашхо Мамишев были кабардинцами. Нет, оба они балкарцы. Потомки Нашхо окабардинились, но самого Нашхо это не делает кабардинцем. Потомки сами свидетельствовали о своём происхождении от таубиев.
17.05.2023 | 08:45 | Единая символика алан
К текмету вы не имеете ни малейшего отношения...

Статьи

Главная » Статьи » Материалы библиотеки » Общие 1

Джарашдыргъанладан
Къарачай халкъ джырла
Карачаевские народные песни
Джарашдыргъанла Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А. - К., Сюйюнчланы X. И.

Джарашдыргъанладан

Бу китабда къарачай халкъны джырлары басмаланнгандыла. Эндиге дери да джырла басмагъа аз-аз чыгъа тургъандыла. 1940-чы джылда Къарачай илму-излем институт эски къарачай джырланы китаб этиб чыгъаргъанды1«Эски къарачай джырла», Микоян-Шахар, 1940. Къарачай поэзияны антологиясына да революциягъа дери эмда Сонет властны кёзюуюнде этилген талай джыр киргенди2«Къарачай поэзияны антологиясы», Ставрополъ, 1965..

Китабны джарашдыргъанла акъуучулагъа къарачай халкъны узакъ ёмюрледен келген джырларыны терен хазнасын не къадар иги, толу кёргюзюр джаны 'бла этгендиле. Ол сабебден ичинде джырланы санъгна, темаларына кёре, бу китаб огъары антылгъанладан толуду.

1958—1967 джыллада Къарачай — Черкес илму-излем институт къарачай фолклорну джыяргъа талай экспедиция къурагъанды. Инст.итутну куллукъчулары Балтин П. И., Сюйюнчланы X. И., Алийланы Р. Т., Гочияланы С. А., Ортабайланы Р. А.-К. дагъыда элледен устазла: Къайсынланы X, Глоуланы С, Семенлаиы А., Пилярланы Дж., Къарачай — Черкес пединституту студентлери: Борлакълары Р., Къазаллыланы X., Батчаланы М. дагъыда башхала экспедициялада айланыб кёб джыр джазгъандыла. Бу китабха ол джырла киргендиле. Ала бла бирге басмадан алгъаракъ чыкъгъан джырланы асламысы да къошулгъанды. «Эски къарачай джырла» деген китабдагъы джырланы ол заманда уста джырчыладан, Къочхарланы Къасбот бла Меккяланы Ерюзмекден джазгъандыла, ол себебден бизни институтну архивиндеги «Бийнёгер», «Къанамат», «Татаркъан» дегенча талай джырны башха адамладан джазылгъан вариантлары бола тургъаналай, игиге, толугъа, ариугъа, санаб, Къасбот бла Ерюзмекден джазылгъанларын салгъанбыз. Бир къауум джырчыла джырны ким, нек этгенини юсюнден сейир хапарла айтадыла. Ол хапарланы эскертиуледе беребиз.

Китабны эки кесеги барды. Биринчи кесегиндегиле Октябръ революциягъа дери этилген эски джырладыла. Экинчисине Совет властны кёзюуюнде этилгенле киргендиле.

Джырла, магъаналарына кёре, китабда къауумлагъа бёлюннгендиле. Биринчи кесегинде быллай бёлюмле бардыла:

1) бир ишде айтылгъан джырла;

2) уучуланы джырлары;

3) алгъышла;

4) историялы джырла;

5) чабыуулну эмда кёнчекликге барыуну юсюнден джырла;

6) турмушну, юй джашауну юсюнден джырла;

7) байлагъа, бийлеге къарышчы джырла;

8) сюймеклмк джырла;

9) чам джырла;

10) сабий, бешик джырла.

Китабны экинчи кесегинде быллай бёлюмле бардыла: 1) совет властны, Ленинни, Къызыл Аскерни юсюнден джырла; 2) туугъан джуртубузну юсюнден джырла; 3) урунууну, уруннганланы юсюнден джырла; 4) уллу ата джурт къазауатны юсюнден джырла; 5) сюймеклик джырла, инарла, кюуле; 6) чам джырла; 7) сабий джырла.

Бу сборник «Къарачай халкъ джырланы юсюнден» деген статъядан башланады. Китабны ахырында джыр къайда, кимден, къачан джазылгъаны, бир къауум джырланы историясы айтылады. Эски сёзле бла ангылашынмагъан сёзлени магъанасы хар бетни тюбюнде кёргюзюледи.

Джырла бла бирге аланы макъамларыны ноталары да басмаланмагъанын джарашдыргъанла уллу ксмликге санайдыла, алай а этер мадарлары болмагъанды. Бусагъатха дери къарачайлыланы музыка фолъклорун джыйыб хазна киши кюрешмегенди.

Баучуланы А. Дж., Байрамукъаланы X. Б., Къобанланы Д. X., Семенланы А. И., Сюйюнчланы А. А. китабны сюзерге окъуб, кемликлерин тюзетирге болушхандыла. Алагъа разылыгъыбызни билдиребиз.

Гочияланы Софъя
Ортабайланы Римма
Сюйюнчланы Ханафи


Примечания.
1 [↑ назад]«Эски къарачай джырла», Микоян-Шахар, 1940.
2 [↑ назад]«Къарачай поэзияны антологиясы», Ставрополъ, 1965.
Категория: Общие 1 | Добавил: drxblack (18.02.2015) | Автор: Къарачай халкъ джырла
Просмотров: 829 | Теги: Джарашдыргъанладан

Всего комментариев: 0
avatar