НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

XII. НАРТЛАНЫ ЖЕРДЕН КЕТГЕНЛЕРИ

Сатанай нартланы анасыды. Андан ариу, андан акъыллы дуниягъа жан жаратылмагъанды. Сау дуниягъа акъылны, намысны ол юлешгенди. Сатанай, болуп озгъан бола тургъан, боллукъ ишлени билгенди. Сатанайны атасы — Кюндю, анасы — Айды, кеси кёкде туугъанды. «Кёкден Жер Тейриси тилеп эмчекге алып ёсдюргенди»,— деп айтадыла. Бир бирле уа: «Угъай, аны Желмаууз урлагъанды, аны ючюн Ай бла Кюн да тутуладыла. Кюнню эсине Сатанай тюшсе, Кюн къыздырады, дунияны саргъалтады, сууланы къурутады, тенгизлени таркъайтады,— дейдиле.— Ай тутулса, жауунла жауадыла, ырхыла келип, черекле къутурадыла».

Жер юсюнде Сатанайны Суу Анасы ёсдюргенди. Ол Сатанайны бек сюйгенди, анга кеси къарагъанды. Сатанай деп да анга ол атагъанды дейдиле. Ай бла Кюнню гитче къызчыкълары, аланы эсине тюшюрюп жыласа, Суу анасы анга кесини ариу накъут-налмас ташчыкъларын ойнаргъа бере тургъанды. Сатанай аланы ичинде барындан да бек къызыл сата ташчыкъла бла ойнаргъа сюйгенди. Ма аны ючюн Суу анасы анга Сатанай деп атагъанды.

Сатанай, Желмаууздан къачып, нарт элине келгенди, анда ол нартланы бек жигит эм къарыулу батырлары Ёрюзмекни кхатыны болгъанды.

Сатанай нартлагъа оноу этип кёп чакъла озгъандыла. Нартла, жер юсюнде жаулары бла кюреше, халкъны къоймагъан эмегенлени артларын этгендиле. Заранлы сарыуеклени да къурутхандыла. Эм артында, нартла, жауларын тауусхандан сора, Кёк Тейрисинден буйрукъ келип, къуш къанатлы жел атлагъа минип, хауагъа, кёкге учуп кетгендиле. Ма жер юсюнден нартланы артлары алай болгъанды.

Нартла, кёчюп, кёкге кетгенден сора, Сатанай жер юсюнде кеси, нартсыз халкъла бла къалгъанды. Бу жашау Сатанайгъа къыйын эди. Болсада, Сатанай жер адамлагъа кёп затланы юйретгенди. Алагъа мирзеу берип, гыржын бла боза этерге юйретгенди. Отлукъ ташла берип, от этерге юйретгенди. Къатынланы таш салыргъа, эр кишилени уа жауурун къалакълагъа къараргъа юйретгенди.

Сора Сатанай Кёк, Жер Тейриледен: «Мени нартсыз дуниядан алыгъыз, энди жер юсюнде артыкълыкъ жокъду»,— деп, тилек тилегенди. Сора, бир кече тюшюнде бир таууш эшитгенди: «Таулада нарт чууанагъа чыкъ, Кёк Тейриси кёкден санга аркъан иерикди, сени аны бла кесине аллыкъды»,— деп. Обур Сатанай ол тюшюнде кёрген, ол кесине айтылгъан тауну башына чууанагъа чыкъгъанды. Аркъан келип, къыйырында къуш уяча бир зат тагъылып тургъанлай кёргенди. Мычымай, анга кирип олтургъанды. Алай олтургъанлай, аркъан аны кёкге алып кетгенди. Сатанай бюгюн да кёкде сауду, къуш къанатлы атлагъа минип, хауада учхан нартлагъа оноу этип турады.