Эки жаны – бийик тау,
Туугъан эдим бир элде.
Ёзени – жай, тауу – къыш,
Хауасы салкъын жерде.

Анам, атам къарт болду,
Юйюрде мен тамата.
Къатын ал деп къысдыла, –
Къайдан чыкъды бу хата?

Бир ишге – ол уллу иш,
Сагъыш этерча болдум.
Элде адетге кёре,
Юйде къартлагъа сордум.

Къартла эркин этдиле
Ол оноуну кесиме.
Узакъ болмай, къоншуда,
Тюшдю бир къыз эсиме.

Таукел этип, тиледим,
Келечибиз – Карамай,
Бек къууанып айланды,
Башха ишге къарамай...

«Баблийгъа уа, бир Аллах...
Кёп къыйындан солурсуз,
Аллах айтса, топ кибик,
Толу юйюрлю болурсуз...»

Болса болур кесича, –
Суу сурат, узун санлы,
Кёрсенг – къарап турурча,
Адепли, ариу сынлы...

Орамны ётдю Салийхат,
Биз сёлеше тургъанлай,
Аны кёрюп, тюрлендим,
Шо элия ургъанлай.

Салийхатны кёргенлей,
Баблийгъаны унутдум.
Таплыгъындан ийменип,
Сёлешмейин къутултдум.

Ашым, башым тас болду,
Жан тынчлыгъым къуруду.
Бара тургъан жолума
Темир къафу урулду.

Кечем, кюнюм чарс болду,
Къайгъыларым чачылды.
Жар оюлгъан жолума
Тейри эшиги ачылды.

Кёп айландым, уялып,
Къызгъа халымы айтыргъа.
Бир кюн сакълап тургъанем,
Ол да суудан къайтыргъа.

Бийче къызлай атлады,
Челеклерин толтуруп.
Мен тансыкълап къарадым,
Туурасында олтуруп.

Секирип ёрге турдум,
Ол да суудан къайтыргъа.
Арсарсыз жолун тыйдым,
Кёлюмдегин айтыргъа.

Къарагъан къарамындан
Къамадыла кёзлерим.
Къайры кетип къалдыла
Мени айтыр сёзлерим?!..

Салийхат
Сёз къоратып къыйналма:
Айтырынгы билеме.
Ахшы жаш, къыз тилесенг,
Орамлада тилеме.

Махетчи
Базынмасам кесиме,
Чыкъмаз эдим аллынга.
Къарарыгъым келеди
Сени ариу халынга...

Салийхат
Сен таныйса атамы,
Тойгъа не мал соярса?
Къой, къарама къызына –
Кёз тийирип къоярса.

Махетчи
Кёзюм сенден тоймайды,
Сёзюнг кенгде къоймайды.
Къоркъма, сен кирлик арбаз
Къурманлыкъсыз болмайды.

Салийхат
Адет бла тилерча,
Бармыды уллу байлыгъынг?
Не тамаммы сунаса
Сыфатынг, чырайлыгъынг?

Махетчи
Ырысхы – ташадады,
Байлыкъ ючюн сюймедим.
Сюймекликни къарыуун
Санга дери билмедим.

Салийхат
Жюрек – жюрекге ачхыч,
Жюрегинги билеме.
Къой, сени атам унамаз,
Тахлыкъ къызын тилеме.

Махетчи
Сени ариу ауазынг
Акъылымы алады.
Атангы къатылыгъы
Манга къоркъуу салады.

Салийхат
Мен да атамдан къоркъама, –
Огъурсузду, кюйсюздю.
Къызын санга берирми –
Жарлыды дер, юйсюздю...

Махетчи
Жарлылыгъын билмеген –
Бай болуп да не этер?
Биз экибиз бир болсакъ,
Ол байлыкъгъа не жетер?

Салийхат
Аллай насып ким берир –
Сюйгенле бир болурча?!
Мындан ары къоркъуусуз
Къайгъыладан солурча?..

***

Ачыу тийди Калланнга
Салийхатны этгени,
Неден да кюч кёрюндю
Айтмай, къачып кетгени.

«Базынып тургъан къызым
Башымы кесип кетди,
Къартлыгъымда, уялмай,
Халкъгъа чыкъмазлыкъ этди.

Уллу эди намысынг
Намыс керек жерледе...
Кёп жылланы айландынг
Оноу этип элледе...

Халкъгъа этген оноуунг
Табылмады кесинге...
Болатлагъа къачаргъа
Къайдан тюшдю эсине?..»

***

Забакълары, жыйылып,
Болатлагъа чапдыла.
Эки кёпюр арада
Кетмез ачыу тапдыла.

Уллу межгит аллында
Уллу уруш къурдула.
Махетчини бурнуна
Тыякъ бла урдула.

Адил кетди чапханлай,
Черек кёпюрден ётюп,
Къолдан келмеди аны
Тыяргъа, ызындан жетип.

Цораланы юйлерине
Уруп кирди, сормайын,
Къаны кетип бетинден,
«Сау кел», «сау бол» болмайын.

Алай жашай тургъанлай,
Былагъа ауруу тийди.
Сиз кёрген мудахлыкъны
Сизге дери ким билди?!

Кирип барса отоугъа –
Жабыу артында адам жокъ!
Жер тюбюне кирсе да,
Тапмай къайтыр амал жокъ!

Арлакъ барып къараса –
Мюйюшде хапчук тёбе.
Мюйюшде хапчук тёбе –
Солуса – ёрге кёбе.

Адил жунчуп къалмады –
Хапчукланы ташлады.
Сора-сурай турмайын,
Къызны тюйюп башлады.

«Ёлтюрсе – ёлтюрсюн» деген
Халы бла Салийхатны,
Бу юйге сюйюп келген
Жалы бла Салийхатны.

***

Эсли къартла, сюелип,
Урушну да тыйдыла.
Айып этип Калланнга,
Кеси юйюне жыйдыла.

Этген ишин тюз кёрюп,
Ол кечгинлик сормады...
Тыякъ тийди киеуге,
Башха хата болмады.

Бир къауум кюн озгъанлай,
Келечиле келдиле.
Юйге окъуна киргинчи,
Болмазлыгъын билдиле.

Малкъарда къарт къалмады –
Жарашдыра келмеген.
Бу дунияда болурму
Антына бир ёлмеген!..

Быллай а ким кёргенди –
Адам сёзюн алмагъан,
Антына былай къаты...
Юйю къуруп къалмагъан!

Не кюрешдиле эсе да,
Жюреги тешилмеди,
Махетчини сартындан
Бир токълу кесилмеди.

***

Быллай къууанч ким эштди
Тою, оюну болмагъан,
Келин келген кюнледе
Юйю адамдан толмагъан.

Боза аякъ кётюрюп,
Адам алгъыш этмеген,
Бу хапарны къайгъысы
Кёпге дери кетмеген.

Болатланы Махетчи
Бек айыпсыз жаш эди
Ол жыйылгъан жерледе
Тенглерине баш эди.

Игиликден не хайыр –
Табылмаса жууукълукъ?
Арабызгъа тюшгенди
Жылынмазча сууукълукъ.

Цораланы Ахматда
Кёп турдула къонакъда,
Аны этген намысы
Унутулмаз жомакъда.

Салийхатны къайгъысын
Кюрешдиле чачаргъа –
Жюрегин жапсарыргъа,
Кёлюн ашха ачаргъа.

Къайгъысы кёп Салийхат,
Ашын-сууун да къойду,
Жашар ючюн термилген
Таза жанындан тойду.

Къатында тургъан къызла,
Ол жиляса, – жиляйла.
Башын тобукъларына
Салса, чачын сылайла.

Этген иши Ахматны –
Унутулмаз, ёлсе да.
Жарымады Салийхат,
Ол не сыйлы кёрсе да!

Къонакълыкъдан келинни
Юйюне элтди кеси,
Кюннюмде ёрлеп бара,
Тайышхан эди эси.

Болатланы къартлары
Къууандыла – жашналла
Келин юйге келгенлей,
Иги къарап башлалла.

***

Салийхат турду алай –
Адам бармай юйюнден,
Барлыкъла да къоркъдула
Атасыны кюйюнден.

Жангыз кичи эгечи
Ташаланы келеди,
Анасы Айшат жиберген
Саугъаланы береди.

Аман болду Салийхат,
Жилягъандан, сагъышдан,
Анга ёлюрге къоркъууду
Атасы этген къаргъышдан.

Салийхат онгсуз болду,
Жууукълары жетдиле,
Калланнга да сормайын,
Кеси юйюне элтдиле.

Кечгинлик тилеп къызгъа
Кюрешдиле Калланнга,
Бермеди ол кечгинлик
Сюйгенине баргъаннга.

Айшат жиляп тиледи –
Женгилмеди сёзюне.
Кьызы ёле тургъанда,
Къарамады кёзюне.

***

Къазакъланы Жюнюсдю,
Жарсып, дарман излеген.
Дармандан ёллюклерин
Ол да, харип, билмегенд!

Кюннюмге ёрлеп келдинг,
Дарман сууунг – къолунгда.
Къаллай огъурсузлукъ бар
Бюгюн сени жолунгда!

Сен келгенде, Махетчи
Тура эди жатханлай.
Ашы-сууу болмайын,
Къарны ичине къатханлай.

Махетчиге ичирдинг
Агъач аякъ толтуруп.
Бираз хапар да айтдынг,
Тюз аллында олтуруп.

Энди иги болур деп,
Махетчиге кёл этди,
Дарман сууун да алып,
Салийхатха ол жетди.

***

Жарлы эгечинг Айшат
Къууанды келгенинге,
Шукур этди Аллахха
Жууукъну билгенинге.

Салийхат жатхан жерге
Чырмаусуз кирип бардынг,
Ёлмезлик жаш жанны сен
Ажалсыз тартып алдынг.

– Махетчиге ичирдим, –
Игирек болуп къалды.
Сени да сау этер, – деп,
Дарманны аллына салдынг.

– Махетчи ичген суудан,
Не болсам да, ичейим.
Сен келтирген дарманны
Жарарыгъын кёрейим.

Салийхат ичди суудан,
Не ичгенин билмеди.
Андан артха аузуна,
Ёлгюнчю, суу тиймеди.

***

Махетчи этген эди
Ахлулагъа аманат:
«Салийхатха жаш тууса,
Атагъыз, – деп, – Къанамат...»

Кюн ортада жан берди,
Кёзлери ёрге аралып.
Къатынла сарнайдыла,
Жюреклери таралып...

Жарлы бала Салийхат,
Сездингми ажал келгенин?
Сен къалай да билгененг
Махетчини ёлгенин?