Ачемезлары тогъуз нарт батыр болалла,
Кече болса, тогъузусу да тогъуз тоханагъа кирелле,
Кюндюз болса, тогъузусу тай хоралагъа минелле.

Тогъузусу Къубу бла тогъуз къазауатха баргъанды,
5 Быланы барысындан да бир бууаз къатын къалгъанды.

Бууаз къатын къозлады да, жаш тапды,
Къарт анасы жашны, сермеп алып, алтын тоханагъа атды.

Жашчыкъны кёзлери, дугъум кибик, къарады,
Анасы аны хар кюнден бир жангы бешикге салады.

10 Юч айында мынга бир бешик да жарамай къалды,
Жети айында ашыкъланы бу къолуна алды.

Бузгъа чыкъса, ашыкъ-къашыкъ къоймайды,
Жетиайлыкъ жаш, жетижыллыкъча, ойнайды.

Бир кюн, ныгъышха чыгъып, сабийле бла ашыкъ ойнады,
15 Чыгыр башлы ёксюз жашчыкъны Ачемез ашыкъ оюнда хорлады.

Кюн батханды, кече болгъанды, муну анасы, сурап, келмейди,
Чыгырбаш жашчыкъны бу ашыкъларын бермейди.

Ёксюз жашчыкъ да, жылап, анасына кетгенди.
Бир заманда, ачыуланып, аны анасы жетгенди.

20 — Ашыкъ бла байыкъмай, итден туугъан, башха ырысхыдан толсанг а!
Мени жашыма киши болмайын, атангы ёлтюргеннге киши болсанга!

Ашыкъланы чыгъарып бу къатыннга атханды,
Жюрексинип, таралып, буз юсюне жатханды.

Анасы излей барып, муну бузда тапханды,
25 Зорлукъ бла жашын алып, ол юйюне къайтханды.

— Не болгъанды, балам, санга? Жюрегинги ачсанг а,
Бир зат ашарыкъ болурму эдинг, сен ананга айтсанг а?

— Анам, къарным ауруйду, манга къурмач этсенг а,
Иссилей, сууутмайын, манга аны берсенг а.

30 Къурмач этип, анасы табакъ бла бергенди,
— Кесинг ашат,— деп, жаш анасындан тилегенди.

Исси къурмачны къатын ууучуна алгъанды,
Ол заманда уа жашы къолун къаты къысханды.

— Не этесе, балам, сен? Сен тобагъа къайтсанг а!
35 Жарлы ананг не этгенди? Аны манга айтсанг а!

— Мен тобагъа къайтырем, сен да тобагъа къайтсанг эд,
Мени атамы тукъумун ким юзгенин айтсанг эд.

— Атангы тор жылкъысы Уллу Адилге кетгенди,
Сени атангы тукъумун Къубу уа жокъ этгенди.

40 Ол уялмагъан тиширыу а башына ау салмасын,
Аны санга ким айтхан эсе да, эл тёреге бармасын!

— Атамы жатхан къабыры турамыды, жокъмуду?
Мени атамы мюлкюнде ат, сауут-саба бармы эди?

— Атангы жатхан къабыры бусагъатда да турады.
45 Минг гёренке ташны тюбюнде аты, саууту бар эди.

Сени атанг, Ачемез, кюнде къазауатха барыучед,
Бу минг гёренке ташны уа тогъуз адам бла атыучед.

Жашчыкъ, кючсюнюп, ахтынып, атасыны къабырына баргъанды,
Минг гёренке тартхан ташны бир къолу бла алгъанды.

50 Ат оруннга киргенде, сауутланы санады,
— Тор ажирге минсем эд,— деп, аны сыртына къарады.

Муну анасы, сейир этип, керти тобагъа къайтханды,
Мингнген аты, тилленип, адам сёз бла айтханды:

— Къызыл будай бермесенг, башха жемден мен тоймам,
55 Жылкъыдан барып ат тутмасанг, сени сыртымда къоймам.

— Анам, ажирге минсем а, тюзге чыгъып чабарма,
Жылкъыбызны излесем, къайсы тюзде табарма?

— Жылкъыбызны табаргъа Адил сууну бойнунда ёзеннге уа барырса,
Ат тутуучу сюек жюгенни, сермеп, къолунга алырса.

60 Адам бармаз, ёчешип, тёре жюрюген Тотургъа,
Секирип, минип тохтарса уллу къамишни арасында готургъа.

Жылкъы чыгъып тебиресе, уллусун, гитчесин тенг санарса,
Жюгенни зынгырдатып, къайсы келгенине къарарса.

Уллу къамишни ичинде къонгур сыртха баргъанды,
65 Экижашар жабагъылы тай, юч кере келип, башын жюгеннге салгъанды.

— Энди, тёртюнчю кере къыстасанг а, кенг тюзлеге кетерме,
Сен юсюмде кишилик этсенг, мен да атлыкъ этерме.

Сюек жюгенни салып, тайны алып кетгенди,
Тамам бир жылны ичинде къызыл будайны бергенди.

70 Тайны керти ат этип, сауут-саба алгъанды,
Чоюн-къазан, желимни къанжыгъасына салгъанды.

Атланып, жолгъа чыгъып, Уллу Адилге баргъанды,
Атасыны жылкъысыны къатында ол бир кече къалгъанды.

Желимге юзмез салып, къайнатып, атыны юсюне сюртгенди,
75 Къалауурланы тюйюп, чачып, Уллу Адилге ётгенди.

Къубу салгъан тогъуз къалауурну башларын кесип алгъанды,
Жылкъыны кютген ажирни къатына аты бла баргъанды.

Къума атын къантаргъанда, ол кесин жылкъыгъа атханды,
Къубуну акъ ажири атыны юзмез сыртындан къапханды.

80 Тарта кетип, юзмезден ажирни аузу толгъанды,
Ачей улу Ачемез ажирни къатына баргъанды.

Атына кюч жетмезин бюгюн былайда билгенди,
Акъ ажирни адежге тартса, мында ат къалмазын сезгенди.

Акъ ажирни адежге салып, кеси атына мингнгенди,
85 Къубуну да битеу жылкъысын аллына сюрюп кетгенди.

Къубу мурдарны жылкъысын сюрюп, Ачемез жылкъысына баргъанды.
Садакъ окъланы жюзюсюн ишлеп, ол жанына алгъанды.

— Къубу, жылкъынгы сюрдюле! — деп анга къуугъун келгенди,
Къубу къара Боракъгъа иер, жюген салып мингнгенди.

90 Ачейден урлукъ къалгъанын къуугъунну кёргенде билгенди,
— Къайдан чыкъгъан жашса сен? — деп, душманны аллына келгенди.

Къубу аны жаш, сабий болгъанын кёргенди,
Азыкъны эки юлешип, жартысын Ачей улу Ачемезге бергенди.

Къубу айтады: «Азыкъны да, сауутну да экибиз тенг этебиз,
95 Онглу болгъан — башда болур, аны уа урушда билирбиз...»

Сермешип тутушхандан Къубу атышханны сюйгенди,
Жашчыкъгъа бюгюн былайда жюз садакъ окъ тийгенди.

Ачемезни санлары садакъ окъдан толгъанды,
Кюн да батып, энди бюгюн керти кеч да болгъанды.

100 Кеч болгъандан сора Къубу да кетерге сюйгенди,
Бакъкъыч къатынына бакъдырмаса, сау къалмазын билгенди.

Ашхам къарангы болгъанда, ол юйюне жетгенди,
Дарман къара билеуню алып, къатыны усталыкъ этгенди.

Бу халда была, кюрешип, юч кюн къазауат этгендиле.
105 Ёксюз Ачемезге юч жюз окъ да жетгенди.

Уруш бла кюрешип, Къубу арып, талгъанды,
Жашны къанжыгъагъа атып, юйюне элтип баргъанды.

Кюнде къазауатдан барса Къубу, юсю садакъ окъдан тола эди,
— Мынча кюнню къазауат этген сени бла ким эди? — деп къатыны сейир бола эди.

110 — Акъ жылкъыны, бири къалмай, Адил суугъа баргъанды,
Ачейни урлугъундан энтда бир зат къалгъанды.

Ачемезни кёргенде, садакъ окъну тартханма,
Кюрешген затымы, бар да кёр, эшик артына атханма.

Къара билеуню чыгъарып, Къубуну юсюне атханды,
115 Арып келген къарт Къубу ундурукъгъа жатханды.

Къубу, ундурукъгъа жатханда, кеси кесине кюлгенди,
Къубу жукълагъанда, къатыны жашчыкъны барып кёргенди.

Жюрек тылпыуу болгъанын, къулагъын салып, тынгылап сезгенди.
Жашны тазда жууундуруп, къара билеуню салгъанды.

120 Жаш сау болуп, ёрге къобуп къалгъанды,
Сырпынны, сермеп, ол къолуна алгъанды.

— Сырпынны нек аласа? Энди тобагъа къайтсанг а!
Жукълагъанны ургъан — кишиге айыпды, Къубуну атын айтсанг а!

— Къубу!— деп уллу къычырды, Къубу ёрге тургъанды,
125 Сырпынны алып, аны бла Ачемез бойнуна ургъанды.

Ачей улу Ачемез керти муратына жетгенди,
Къубуну мюлкюн алып, Уллу Адилге кетгенди.