Адам ахшысы Мухаммат,
Ол да кетди дуниядан.
(Шаркъ назмуладан.)

I
Ай, насыпсыз Ёзен элим,
Къалай ачы ёлюм кёрдюнг!
Чёпеллеуню жерге кёмдюнг,
Мутхуз болду жарыкъ кёгюнг.

Мен нетейим, сёзюм бармайд,
Къурлукъ ёлюм, тохтап болмайд,
Игилени къоймай санайд,
Хар мюйюшден марап къарайд.

Къауум-къауум келедиле,
Бизге азап бередиле,
Кёп игиле ёледиле,
Тюзле аны кёредиле.

Хар келгени хуруят болуп,
Тюшюреди бизден тонлукъ.
Этедиле сюдлюк, къоллукъ,
Биз жазыкъла халек болдукъ.

Къара кюнле келтиргенле,
Жарлы халкъны ёлтюргенле,
Жерге, суугъа да неле,
Жаныбызгъа бек тиелле.

Бюгюн манга он сегиз окъ
Келип тийди, амалым жокъ.
Ёлюм къауалы болмайд тот,
Палах энтда жакъгъанды от.

Ит къазакъла келгендиле,
Этерлерин билгендиле,
Он сегиз адамны тутуп,
Ала таргъа сюргендиле.

Шакъманлары ёч эдиле,-
Къазакълагъа эс бердиле.
Ёзлери ёз этлерине
Бичакъ болуп сюелдиле.

Он сегиз адамны тутп,
Къызын, къатынын улутуп,
Бет къаныбызны къурутуп,
Кетдиле ёлтюрюп, жутуп.

Барын бирге санаялмам,
Аллай борчну жюкге алмам,
Шеит болду къадар адам,
Унутурму аны Холам?!

Такъыр бола жарлы кёлюм,
Кёз жашдан тола кёзлерим,
Эфендини терк изледим,
Аны керти измилерин.

Мысты сабанына чыкъдым,
Кёзлерими сууун сыкъдым,
Ол къатыма келлик сундум,
Мен кесими алдап турдум.

II
Ай, мубарик, сыйлы тенгим,
Мени артха къоюп кетдинг,
Бир жанга болмады дертинг,
Аллах болсун энди кертинг.

Къутургъан суу талагъанлай
Болуп къалдыкъ бир да къалмай.
Бек чигинжибиз аугъанлай,
Этер амалыбыз болмай.

Уруш жетди жерибизге,
Къайгъы келди элибизге,
Къоркъуу тюшдю динибизге,
Сёз келмейди тилибизге.

Кёп сынадыкъ ёлюм, палах,
Къазакъла да бизни талап,
Уруп, къырып, юйле тонап,
Болуп къалдыкъ бушуу – жомакъ.

Кёп от жагъа сууутдула,
Бизни итлей улутдула,
Аллах-Аллах, бек жутдула,
Берекетни къурутдула.

Къазакъла бек ашыкъдыла,
Палах жолуна чыкъдыла,
Эфендини да тутдула,
Соруу этип жунчутдула.

Тюзлюк дауун ол да айтды,
Жарлыланы кёп сагъайтды.
«Жер да, суу да тенгди», - деди,
Халкъгъа жаны ауруп келди.

Аны кечмей Шакъманлары,
Дерт тутдула анга бары.
Жокъ этиуню тюз кёрдюле,-
Къазакъланы юскюрдюле.

Сюрюп, элден чыгъардыла,
Илишаннга терк салдыла.
Шакъманлары къууандыла,-
Элни ишин туурадыла!

Не ючюн аны ёлтюрдюле?
Ассылагъа тенг кёрдюле?
Не хыйсабын эскердиле?
Элге азап нек бердиле?

Аллай асыл акъыллыны,
Къурап тутхан дин ахлуну,
Хакимлиги асыулуну,
Нек жойдурду Шакъман улу?

Кюйсюзлюгюн жашау халны,
Элге жетген палахланы,
Барын ачыкъ, тюз айтханы
Ючюн болду къурман жаны!

Кязим барын кёрюп турду,
Назму этип, зарфха урду.
Эфенди ёкюлю болду,
Энди ким кёргюзтюр жолну?

III
Ол Баразны жашы эди,
Халкъыбызны башы эди.
Ёзен элде жашай эди,
Файгъампарга ушай эди.

Жашлай чыкъды элден узакъ,
Билимге салды тузакъ.
Къалдырмады къыйыр, бухчакъ,
Болун келди закий устад.

Кёп тилледе сёлешалды,
Орусха да салып барды,
Аны кючюн ангылатды,-
Кёп китапла сатып алды.

Ол орусха жол таныды,
Къайытып эки кере барды.
Къаст этди ол уятыргъа,
Залимлени уялтыргъа!

Окъуй кетди тарыхланы,
Билди хар къайда халны.
Аны сёзю болду жангы,
Сёкдю ачыкъ зулмуланы.

Орус къырал уллуд деди,
Окъууларын кеси кёрдю
Андан китап алып келди,
Тарыхындан уаз берди.

Жер, суу эркинлигин излеп,
Жашау халын айтды бизге.
Ёкюл эди элибизге,
Себеп болуп хар бир тюзге.

Шакъманлары дерт этдиле,
Жаулукъларын эслетдиле,
Къара сабанла сюрдюле,
Элни анга юскюрдюле:

Бёзю улу орус болду,
Сайлагъанды гяуур жолну,
Деген серле эришдиле,
Жояргъа деп келишдиле.

Къарангылыкъ жоюп бизни,
Алып къояд эсибизни.
Къоймай къырад эслибизни,
Билмейбиз этерибизни.

IV
Кече, кюндюз иши болгъан,
Хатеринден эли толгъан,
Шыйыхладан адеп соргъан,-
Дууачыбыз жолгъа кетди.

Айырылса, разы алгъан,
Иги сёзге къулакъ салгъан,
Юч жыйырма жыл жашагъан,-
Чомартыбыз жолгъа кетди.

Иссиде сериуюн берген,
Сууукълукъда жылыу берген,
Къарангыда жарыкъ берген,-
Чырагъыбыз жолгъа кетди.

Терк башында билим алгъан,
Шахарлагъа жыяу баргъан,
Сыйлылагъа нёгер болгъан,-
Билимлибиз жолгъа кетди.

Сёзюн ишин уста тизген,
Терсни, тюзню туура сюзген,
Халкъын сюйюп, тута билген,-
Ёкюлюбюз жолгъа кетди.

Эки динни бирча тутхан,
Орус тилни сёзюн утхан,
Китапланы окъуп чыкъгъан,-
Гъалим киши жолгъа кетди!

Ауругъаннга дарман тапхан,
Дохтур болуп, туура бакъгъан,
Жаралагъа балхам жакъгъан,-
Хакимибиз жолгъа кетди.

Жарлылагъа жол къурагъан,
Тюзлюк излеп, тёре къургъан,
Хар хыйладан таза тургъан,-
Ийнагъыбыз жолгъа кетди.

Жашау былай турмаз деген,
Эркинликге жол излеген,
Келлик кюнню хакъын билген,-
Тау къушубуз жолгъа кетди.

1920