НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ
ТЕКСТЫ
X. ЖЫЙЫМДЫКЪ ТАУРУХЛА
Алмостула бурун да болгъандыла. Ала бюгюн жокъ болургъа жетгендиле. «Ала кеслери нартланы бла эмегенлени бирге къатышхан къауумларындандыла»,— деп, атам Къочхардан алай эшитгенме. Нартлада Алауган деген бир мазаллылары болгъанды. Ол адам улуларындан къатын алса, ол къатынла аны жашаууна жарамагъандыла. Хапарлагъа кёре, ол эмеген къызны къатыннга алгъанды. Ол, Алауганны къатыны болуп, жашап башлагъандан сора, хар эки айдан сабийле тапханды, хар тапханда да эки — тёрт тапханды. Алай тапхан сабийин ашап къоя болгъанды.
Сора, бир жолда, Алауганны эмеген къатынын алдап, ожакъны башындан от жагъагъа къозлатхандыла. Ол, ожакъны башындан юч сабийни къозлап, энишге от жагъагъа атханлай, нартладан бир тиширыу сабийлени алып къачханды. Ол, сабийлени Минги тау жанына алып бара, жолда арып, эки сабийни алай бир жерде атып, бирин а Минги тауда бу таракъла ичине салып кетгенди. Ауурдан элталмай атып кетген ол эки сабийни уа бир бёрю алып кетип, къайда эсе да бёрюле ичине элтип, анда кеси сютю бла ёсдюргенди.
Ма кёремисе, ол бёрюле ёсдюрген сабийледен алмостула жаратылгъандыла. Ол себепден, ала чачлы, тюклю, мазаллы болгъандыла. Ала сёлеше билмегендиле, алай а ала адам улусуну тилин ангылагъандыла. Ала отну, сууукъну да артыкъ айырмагъандыла. Чий-бишгенни да билмегендиле. Ала ыстауатлада, къара дорбунлада, адамла жашамагъан эски, кир, къарангы жерледе, адамладан тюшюп къалгъан-къулгъанланы ашап жюрюгендиле.
Бизни аталарыбыз бурун да алагъа, нартланы хатерлеринден, юйледе ашны, къазанны башындан алып, юлюш къойгъандыла. Ол юлюшню элтип босагъа тюбюне не да малла жыйылгъан бауну бир жерине мюйюшюне, хуна тешигине салгъандыла.
Алмосту барып аны ашагъанды, ашап, тоюп, кёлюне жараса, былай айтып, алгъыш этгенди:
Тыпырынг, Темир къазыкъ жулдузча, бегисин,
Тейринг берсин Апсатыны малларындан игисин, кёбюсюн,—
дегенди. Аш бермей къоюп, ачыландырсанг а, къаргъыш этгенди. Къаргъышында былай айтханды:
Арбазынгда мулхар, аш болмасын,
Обангда топуракъдан башха таш болмасын.
Алмостуну тилеги, къаргъышы алдаусуз къабыл болгъанды. Алмосту болгъан жерге шайтан кирмейди. Нек десенг — шайтанланы жангыз алмостула кёредиле, сора бёрю кёреди. Алмостула шайтанланы адамгъа заран этерге кюрешгенлерин билип, аланы къууадыла. Бёрю уа шайтан къозлагъан заманда шайтанны баласын алып къачады, элтип бир жерде ашайды.
| 
