НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

V. ЭКИ-ЮЧ НАРТ БАТЫР БЛА БАЙЛАМЛЫ ТАУРУХЛА БЛА ЖЫРЛА

Бир жол Ёрюзмек, Сосурукъ, Алауган, Ногъайчыкъ деген нартла къалай эсе да эмегенлеге жесирликге тюшедиле. Аланы бир терен уругъа атадыла, къачал- мазча тёгереклерин иги бегитедиле. Зат ашамай, ичмей, нарт батырла юч кюн бла юч кече ол уруда олтурадыла. Тёртюнчю кюн Ёрюзмек былай айтады:

— Биз не амал этейик да? Урудан кесибиз чыгъаллыкъ тюйюлбюз, эмегенлени алдамасакъ,— дейди.— Алай мени сёзюме ийнанырыкъ тюйюлдюле эмегенле. Мен аланы къанларын кёп бузгъанма, кёплерини къарынларында сынагъанма сюнпомю жютюлюгюн,— дейди.

— Мени сёзюм да жарашырыкъ тюйюлдю алагъа,— дейди Сосурукъ.— Кёплерини боюнларында сынагъанма къылычымы жютюлюгюн, тыпырларындан отну алып кёп кере къачханма, кёп кере сюргенме кюз артында малларын,— дейди.

— Манга да ийнанырла деп айталмайма. Къызларын ала, къоя да тургъанма. Уучу жерлерине да кёп кере киргенме. Кёплерин терекге байлап кетгенме,— дегенди Алауган да.

Бек ахырында Ногъайчыкъ сёлешгенди да, былай айтханды:

— Эсиме бир зат келгенди. Манга ийнансала эмегенле, бизге къутулургъа жол ачыллыкъды,— дейди.

Нартла: «Айт, айт!» — деп къычырадыла.

— Айтырыгъымы жауларыбызны кеслерине айтырма,— дейди Нойгъайчыкъ.

— Угъай, алгъа бизге айт да, биз бир тынгылайыкъ,— дейди Ёрюзмек.

— Охо сора, айтайым,— деп Ногъайчыкъ айтады оюмун.— Ала къобуз, сы- бызгъы, къарс тауушланы бек сюедиле. Биз алагъа, былайдан чыгъып, бир ариу той-оюн кёрпозтейик. Алай андан ары не амал эталсагъыз да, этер амал излегиз,— дейди.

Эмегенле нарт тойгъа къараргъа ыразы боладыла. Была да жер башына чыгъадыла. Алауган терк окъуна балдыргъан къаурадан кесине сыбызгъы этеди. Ёрюзмек, къара ажирлени къуйрукъларындан тюкле алып, кесине къыл къобуз этип, согъады. Сосурукъ, эки ташны алып, бир бирге урады. Ногъайчыкъны тепсегенине асыры сейир этип къарагъандан, эмегенле кеслери къарс къагъып тебирейдиле. Сора аланы таматалары:

— Былагъа аш берип ашатыгъыз,— дейди.

Бир кесекден, той да бара, къарангы болгъанлай, тойгъа шайтанла да келип къошуладыла, бек ариу тепсеп тебирейдиле. Эмегенлени къарс ургъанлары уа кёк кюкюрегенча эшитиле эди.

Ол заманда Ёрюзмек, къыл къобузун да къоюп, шайтанланы орталарына киреди да, бир ариу шайтан къызны тутады. Аны бла тепсей, хапарларын айтады, болушлукъ тилейди. Ол бек ариу, акъыллы да къыз болады, нартлагъа болушургъа айтады.

— Алай а сиз тангнга дери тоюгъузну тохтатмагъыз,— дейди.

Тангнга жууукъ болгъанда, шайтанла Ёрюзмекни, Сосурукъну, Алауганны, Ногъайчыкъны сыфатларына киредиле, нартла этген той-тепсеуню андан ары бардырадыла. Нартла уа ол заманда алайда бара тургъан суугъа кирип, жюзюп суудан ётедиле да къутуладыла.

Эрттенлик болгъаны бла шайтанла да алайдан думп болдула. Эмегенлени ичинде уллу къазауат башланады, бир бирлерин урадыла, тюйюш башланады. Нартланы излерге уа базынмай къоядыла.