НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

VII. ШЫРДАН БЛА НЕГЕР

Нёгер кюндюз, зыккыл кийимле кийип, багушлада жата, кече болса уа бешкъарыш жесирлени сатып жюрюген, аман акъыллы киши болгъанды. Шырдан аны ол къуртха акъылын билмегенди. Зыккыл кийимлерин кёргенде: «Болумсуз жарлы»,— деп, масхара кёз бла къарап къойгъанды.

Нарт Шырданны байлыгъыны учу, къыйыры табылмагъанды. Малы, жери, харакети чексиз кёп болгъанды. Кеси да бек хыйлачы, гынтдылы, башына даражаны кёп тартхан, махтанчакъ киши да болгъанды. Ёчешип, ёч алыргъа, аны бла кесини адамлыгъын танытыргъа да бек сюйгенди.

Кюнлени биринде Шырдан нартлагъа баргъанды. Нартны халкъын жыйгъанды:

— Мен сизни бла ёчеширге келгенме,— дегенди.

— Да, ёчюнгю айт, эшитейик,— дедиле нартла.

— Мен ёчге жашымы саллыкъма. Сиз мараучуларыгъызны къалдырмай жый- ыгъыз. Танг аласында садакъны илишанын кёз тутмагъаннга деричи атарла. Ёлтюргеннге жашымы къанын къурутама. Ёлтюралмасала уа — хар мараучу бешкъарышладан бешишер жесир берирле. Ургъан мангылайындан этерикдиле. Жаш ёлмесе, ингирде кеси былайгъа келир. Ёлсе уа, ол болгъан жерге менден башха адам бармаз,— деди. Ол нартла бары да хо дедиле.

Шырдан жашын илишаннга салыр жеринде уру къаздырды. Жашы бла тенг суратын ишлетди. Сора, танг аласына жашын да, аны суратын да алып барды. Жашын суратны артына олтуртду, суратны да жашны аллында сюеди. Битеу жашырын хыйласын тындырып, мараучуланы сакълады.

Мараучула жыйылдыла. Шырдан: «Атыгъыз!» — деди. Эртденден ингирге де

ричи атдыла, уралмадыла.

Нёгер, багушладан жашырын къарап, Шырданны жашы суратны артында чёгюп тургъанын кёргенди. Тынгысыз болгъанды:

— Мараучула жашны ёлютюралмагъандыла. Энди бешкъарыш жесирлени Шырдан алып кетсе манга жукъ да къалмайды. Мен да барып бир атайым,— деди.

Къысыла келип:

— Шырдан, эркинлик берсенг, мен да бир атар эдим,— деди.

— Уой, зауаллы сен, ант этдир, сен а жюз кере да ата бер! Тап ёлтюрмесенг да, сенден а жесир да алмам,— деп, оспар сёзле айтып кюлдю Шырдан.

Нёгер атды да, жашны агъызды. Шырданны буруну салынды, къашлары тюйюлдюле, бети къаралды. Жукъ айтыргъа амал тапмады. Палахны башчысы кеси болду. Алай болур деп а умуту жокъ эди.

Халкъ чачылды, Шырдан да жашыны ёлюпон алып, юйюне кетди. Шырданны бла тохтап къалалмады. Жашын басдырды, ызы бла жашыны къанын алмай къоймазгъа ниет этди. Нёгерни ёлтюрюрге деп тюзюнлей жатыучу жерине келди, тапмады. Тёгерек айлана, къарай тургъанлай, шууулдап келген бир атлыны кёрдю. Кесин эслетмей, атлыны къайры баргъанына къарап турады. Атлы барып, бир жер юйге кирди. Атын жер юйде къоюп, кеси уа бир зыккыл кийимлени кийип чыгъады да, барып бир багушда жатады. Шырдан аны кёргенде, демлеширге базмай, жашыртын кетип къалады. Сора Шырдан быллай акъылгъа келди:

— Нёгер мен умут этгенча Нёгер тюйюлдю. Анга тууралашып къатылыргъа да жарарыкъ тюйюлдю. Энди мен андан жашымы къанын башха тюрлю амал бла алыргъа кереклиме,— деп, тюш заманда Нёгерни жатхан жерине салып келди.