Къарашауай — Алауганны деу жашы,
Чыран бузла болдула сууу, ашы.

Ол болгъанды нартны пелиуан баласы.
Томуроулай, эмеген къызды анасы.

5 Юч жыллыкъны ол юч кюннге ёсгенди.
Акъ маралланы, тутуп,' кесгенди.

Анасындан жашырдыла ёспончюн,
Тулпар болуп, пелиуан кюч келгинчин.

Къарашауай маркъа ёсюп юйге келгенди,
10 Деу кючю бла анасын женгнгенди.

Алауган базынды тулпар жашына,
Адам тенглешалмаз кючюн ол кёрдю,
Кёкюрегин, санын, кирпилдеп, кёрдю.

«Къарашауай» атап, ол кюн атына,
15 Алып барды Гемуданы къатына.

— Сен нарт болсанг, ма бу ат болур,— деди,
— Танышыгъыз! — деп, алгъышлап, берди.

Танышдыла, бир бирге сёз бердиле:
— Ёлсек — къалсакъ да, бирденбиз! — дедиле.

20 Суугъа кирип, таугъа ёрлеп кёрдюле,
Тюзде да жюрюп, бири бирин билд иле.

Гемуданы айыл тутмайд, керилсе,
Юзюлелле, толкъун кибик, тебинсе.

Болат айылла ишлетди, жарашдырып,
25 Сатанайгъа хыйны бла къатдыртып.

Къарашауай жюрюйд, жамычысын кийгенлей,
Гемуда да асхайд, къулакъларын ийгенлей.

Аланы кючлерин киши сезмейди,
Къарап кёрген а, кюлмейин тёзмейди.

30 Усхуртуклада уллу чариш болгъунчу,
Тергемелле, ат чаришде озгъунчу.

Къарашауай тиледи чаришге барыргъа,
Масхаралап, унамалла биргелерине алыргъа.

Жангыз Ёрюзмек Къарашауайгъа изми берди:
35 — Сакъ бол, аякъ тюбюнде къалырса! — деди.

Къарашауай барындан да кеч кетди,
Къайтханда, чакъырым алгъа жетди.

Еч алыргъа базгъан биреу бар эди,
Хорлатханда: «Бу зыккыл а кимди? — деди.—

40 Бу жыйындан тюйюлдю».— деп, дау этди,
Ол сёз Къарашауайны мыйысына ётдю.

Махтанчакъны атын кётюрюп алды,
Жуммакъ эте келип, аллына салды.

— Ма, атынгы, ёчюнгю да ал энди! —
45 Деп, танытмай, ишан къоюп кетгенди.

* * *

Эки деуден тууду ол пелиуан жаш,
Къарыуу бла болгъанды ол нартха баш.

Къарыусузну кёрсе — ариу сёлешгенди.
Ёхтемлени кёрсе — оспар демлешгенди.

50 Пелиуан Къарашауай татлы сёзлю болгъанды,
Ачы сёзлюлеге да тёзюп къалмагъанды.

Гитчеликден Гемуданы алгъанды,
Эски жауурлугъун анга салгъанды.

Жашны жюрегине къоркъуу келмегенди,
55 Эталмам деп, бир затдан элгенмегенди.

Бир кюн Къарашауай Ёрюзмекден тилегенди:
— Сен мени да жортууулгъа элт,— дегенди.

— Да, харип, сен сабийсе, болалмазса,
— Жашса, нартла бла айланалмазса.

60 Нарт жортууул, жел ургъанлай, барады.
Юч—тёрт кюнню ашсыз, жукъусуз къалады.

— Угъай,— дейди,— жаш болсам да, жюрюрме.
Сиз айтхан жумушну мен да этерме.

Нёгерлери сюймедиле барырын,
65 Онгсундула аны бармай къалырын.

— Да, харип, кел, биз болгъанлай болурса,
Болалмасанг а,— деди,— къошда солурса.

Тебиредиле, хауаны жел этдире,
Туякъ тауушлары жерни тепдире.

70 Гемудасы кёз туурада сынчыкълайды,
Ташада уа, илячинча, сылжырайды.

Чаба-жорта бир талагъа жолукъдула,
Агъач талада бир кесек солудула.

Къапхынлагъа барыр оноу этдиле,
75 Къарашауайгъа уа: «Былай къал,— деп кетдиле.—

Биз келирге отун жыйып тур»,— делле,
Кеслери да бийик сыртха ёрлелле.

Къарашауай, аслан кибик, тебинди,
Уллу тереклени ташып тебиреди.

80 Къош ишледи, отун жарды, от жакъды.
Уугъа барып, бёлек маралны тапды.

Атып-атып ол аланы ёлтюрдю.
Жыйып, барын бирден кётюрдю.

Маралланы сыдырды терилерин,
85 Ала бла жапды къошну хар жерин.

Нартла, жукъ да тапмайын, кеч келдиле.
— Алан, улан, бу къош кимнид? — дедиле.

— Ма бу къошда бёлек адам турдула,
Мен келгенде, сизден хапар сордула.

90 Сизден хапар айтханымда алагъа,
Думп болдула,— деди,— агъач талагъа.

Нарт батырла керти да ийнандыла,
Махтауну да кеслерине алдыла.

Къарашауай аны эталыр деп билмелле,
95 Ол оюмгъа арталлы да келмелле.

Экинчи кюн башха жерге къондула,
Къарашауайны да, биягъыча къойдула.

Тулпар Къарашауай, тюненеча этгенди,
Кюн да батып, къарангылыкъ жетгенди.

100 Нёгерлери къуппа-къурлай келдиле.
Марал териледен къошну кёрдюле.

— Муну уа къайдан тапдынг? — деп сордула.
Къарашауай алдагъанда, керти сундула.

— Сизни кючюгюзден тапдым аны да! —
105 Деп айтханда, ийнандыла дагъыда.

Алай эте бир бёлек кюн ётгенди.
Сора Къарашауай быллай сынау этгенди:

Биягъыча къошну ол жарашдырды,
Ингирликге хар затны къурашдырды.

110 Минги таудан жан чыдамаз бир бузлауукъ тиледи,
Этген тилегине кёзю бла тюбеди.

Сууукъ уруп, жетди аллай тул туман —
Кёз ачдырмай, басды бузлауукъ, боран.

Нартла бёлек атчыкъ сюрюп келдиле,
115 Кючден-бутдан от жарыкъны кёрдюле.

Боран урса, бир бирге сюрюшелле,
Жол тапмайын, тирелип, тюртюшелле.

Къарашауай къарайд сейирликге туурадан,
— Бери, бери! — деп къычырады буруудан.

120 Нартла, бузлап, кёпчеклеге жабышхандыла,
Тюшалмайла, юшюп къабышхандыла.

Къарашауай, жетип, айылларын бошлады,
Ат жерле бла къошха ташып башлады.

Атланы да сюрюп, тогъайгъа урду,
125 Нартланы да жылы ашдан тойдурду.

— Аха,— дейди,— сизден азмы кючюм бар?
Бу бурчакъдан жунчуймуду жигит нарт?

Иймендиле, тынгылалла бары да,
Къарашдыла бир бери, бир ары да.

* * *

130 Къарашауай сюйдю барыргъа жигитликге.
Экинчи кюн айтды ол Ёрюзмекге:

— Изми берсенг, бир къыдырып келир эдим,
Сыртны, тюзню, дунияны бир кёрюр эдим.

— Да, харип, бар, нек бармайса, эригесе,
135 Айлан, жюрю, алай сакъ бол! Сабийсе.

Гемудасын тартад, иер салыргъа,
Ол эринед аны ызындан барыргъа.

Гемуданы салынад къулакълары,
Эти арыкъ, асхайды аякълары.

140 Нартла аны хыйлалыгъын билмейле,
— Аны бла къалай барлыкъды? — дейдиле.

Деу Сосурукъ Ёрюзмекден тиледи:
— Жашха сен къолан атынгы бер,— деди.

Къарашауай Ёрюзмекни атына минди,
145 Маштагъын да адеж тартып тебиреди.

Узайгъанлай Гемуданы бошлады,
Ол а жюйрюклюгюн, къуш учханча, башлады.

Кёз жумгъунчу, жетди ол узакъ жерге,
Талай жылкъыны жыйды бир ёзеннге.

150 Мажалларын, къабып, жаралы этди.
Жылкъы къошну сюрюп, Къарашауайгъа жетди.

— Аха, энди сен сёзюме къулакъ сал,
Бу жаралы атланы кесинге ал!

Сау атланы сен нартлагъа берирсе,
155 Жукъ сорсала, бёрю талагъанд,— дерсе.

— Ахшы,— дед да, Къарашауай буруу ишледи,
Жылкъыны, сюрюп, буруугъа бекледи.

Сора ол барды да нартлагъа айтды:
— Бир жылкъы бард, къарагъыз,— деп къайтды.

160 Ала, барып, къапхынланы кёрдюле:
— Эй-хей, бу уа уллу ырысхыды,— дедиле.

Жигит Къарашауай сюргенди деп, билмелле,
Жылкъы бла къайтыр оноу этдиле.

Къарашауай тиледи Ёрюзмекден:
165 — Юлюшюмю бер,— деп,— жылкъы бёлекден.

Нёгерлери аны унамадыла:
— Элге сюрсек, алырса,— деп, къойдула.

Ёхтем Къарашауай жууапха бюсюремеди.
Мычымай Гемуданы иерледи.

170 Чартлап чыкъды агъачха ол алайдан.
Къарашдыла зыккыл жашны ызындан.

Чынарланы, къауураныча, ууатды,
Дагъыда бир агъач буруу орнатды.

Ызы бла, уруп, жылкъыгъа кирди,
175 Къойланыча, тутуп, атып тебиреди.

Жаралы атланы кесине алды,
Жарасызла нёгерлерине къалды.

Нарт батырла тамашагъа къарайдыла,
Жукъ да айтмай, не этерин марайдыла.

180 — Аха,— деди,— жылкъыны эки бёлдюм.
Жаралы атланы кесиме алдым.

Бу сау атланы айырдым мен сизге.
Дауу болгъан бармыды энди бизге? —

Деп, юлюш алып, аллына этди,
185 Сюрюп, кёз туурадан ташайып кетди.

Нартла аны ким болгъанын билмелле.
— Танымай иерге жарамаз,— делле.

Эки кере келечиле ийдиле,
Жылы жууап алалмайын келдиле.

190 Ахырында Ёрюзмек кеси кетди,
— Эй, жигит! — дей, ариу сёз айта, жетди.—

Улан, кимсе, айт, сюеме билирге,
Ант этеме, Агунданы берирге! —

Дегенинде, Къарашауай бурулду анга.
195 Деди: «Мени жууабым олду санга:

Нарт Дебетни жашы Алауган — атам,
Эмегенни къызыды мени анам.

Минги тауда буз тешикде ёсгенме,
Сютюм болмай, буз сюммекле эмгенме»,—

200 Деп Ёрюзмекге жууап этди.
— Бу жылкъы да сени болсун,— деп кетди.