НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

II. ЁРЮЗМЕК БЛА САТАНАЙ

Ерюзмекни Сатанай деп обур къатыны болгъанды. Дунияда ол билмеген зат жокъ эди.

Бир кере Ёрюзмекни боза ичерге чакъырадыла. Ол заманда нартлада аллай тёре бар эди: нарт жашла жыйырма бла он арба чыгъана отунну келтирип, аланы бирге къалап, жалан аякъ этип, аны юсюнде, аланы кюл этгинчиге дери тепсерге керек болгъандыла.

Дагъыда жыйырма бла он арба суу ташны келтирип, аланы тёбе этип, аныюсюне минип, аны жерге батдыргъынчыгъа дери тепсеп болгъандыла. Ол тепсеуледе нарт жашла кеслерини къарыуларын сынагъандыла.

Бир кюн Ёрюзмек арбазындан ол нарт оюнлагъа къарап болады. Къатыны Сатанай айтады:

— Сен ары бараса, — дегенди.— Сен ары барсанг, сени эсиртмей амаллары жокъду. Ичмегенлей, кесинги ичинге жибермегенлей, тюбюнге жиберип къояр кибик тамагъынгдан бир быргъычыкъ сал, — дейди. Сора бозаны аузуна алгъан заманда ол быргъы бла энишге кетерча, тамагъына дери быргъычыкъ салады.

— Къалайда да, кёл боллукъ эсе да болсун, сен бозаны ичинге жиберме! — деп, къатыны алай айтады.

Барады Ёрюзмек тойгъа. Тойда: «Ёрюзмек келди!»— деп ёрге къобадыла, ариу кёредиле, къолуна боза аякъны тутурадыла. Ол заманда, ичген аякъларына кирген боза бусагъатда челекге сыйыннганча бир болады.

Кесин хорлатмай болады Ёрюзмек. Иче кетелле, иче кетелле да, эртденликде той башланады. Ол чыгъананы кюл этгинчи дери тепсейдиле.

Ол тойдан къутулгъандан сора Ёрюзмек дагъыда бир тойгъа барыргъа тюшеди. «Бюгече тойгъа келмей амалынг жокъду», — деп, анга нартла буйрукъ бередиле. Къатыны Сатанай алай айтады:

— Чакъырылгъан жерге бармай къалсанг, айып этерле, киши сени адамгъа санамаз, бир киши да сени адам кибик да кёрмез. Бар, къоркъма! — дейди.

Ёрюзмек къоланына минеди да кетеди. Ол айтхан жерге жетгинчи окъуна, башындан уллу тойла, файтонла келедиле. Уллу сый, къобузла. Ала шайтан тойла боладыла. Ёрюзмек бьшаны, кёргенлей окъуна, шайтанла болгъанларын биледи.

— Ёрюзмек келеди, Ёрюзмек келеди той этмей амалыбыз жокъду! — дегенни айтып, шайтан той тёгерегин алды. — Атын тагъыгъыз алай! — дедиле. Ерюзмек а: «Атымы кесим тагъарма!»— деп, къатыны айтханлай, кеси тагъады.

Энди шайтанла бла тепсерге киреди тойгъа, къобузчу къызны тутады абезеххе.

Танг ата тебирегенде была кетерге кёл алдыла.

— Ёрюзмек, къызны жибер! — дейдиле.

— Угъай, мен муну жиберлик тюйюлме, мен муну жаратхан этгенме. Мен муну алмай амалым жокъду, муну юйюме элтирикме! — дейди.

Барыда кетедиле да, къолунда ол къыз къалады. Къыз айтады:

— Энди мени жибер, жибермесенг, мени дуниядан къоратаса сен. Ма, бу бёркню кий да, не тукъум жерде да не шайтанла, не сени жауларынг сени кёрмезле, тёрде, тойда да, — деп, бёркню берип ычхынады.

Андан сора Ёрюзмек, къалайгъа барса да юлюшюн алып жашагъанды, дейдиле.