НАРТЛА! МАЛКЪАР - КЪАРАЧАЙ НАРТ ЭПОС
НАРТЫ! ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС БАЛКАРЦЕВ И КАРАЧАЕВЦЕВ

ТЕКСТЫ

I. НАРТЛАНЫ ЖАРАТЫЛГЪАНЛАРЫ

Кюн Тейриси кюнню жаратханды. Жер Тейриси жерни жаратханды. Ючюнчюге тенгизле жаратылгъандыла.

Кёк бла жер жаратылгъандан сора экисини ортасында адам улу жаратылгъанды. Кёк, Кюн, Жер, Суу тейрилери оноулашып, Суу Тейриси адам улусуна ичерге суула берирге бойнуна алгъанды; Жер Тейриси да юсюнде берекетле битдирип, ашатыргъа, адам улуну кечиндирирге кесине жюкге алгъанды; Кюн Тейриси жылытыргъа; Кёк Тейриси жауунла жаудурургъа дегендиле.

Кюн Тейриси тейрилени башыды, оноучусуду. Ол сууланы, кёклени, жерлени къудуретли бегимиди. Кюн Тейриси учсуз, бужакъсыз узакъдады. Ол къайнайды, жайда жерге къаты жылыу береди, къышда, бизден жылыуун Ёксюзле дуниясына иеди, аланы жылытады.

Кюн Тейриси, ачыуланса, жерни кюйдюреди, тенгизлёни къурутады. Эртте заманланы биринде Кюн Тейрини туманла ачыуландыргъандыла. Туманла, жерни юсюне жатып, кюн жарыгъын иймей тохтагъандыла.

Кюн чамланнганды, ачыуланып, жерге айланып, ахсынып, кюкюрегенди, къусханды. Кюнню ёзегинден ташла, учхунла жерге жаугъандыла. Ма алтын, кюмюш, темир ташла аладан болгъандыла. Ала кюнню къусханындан болгъандыла.

Кюн Тейрисини баш аты къайнар-тейри болгъанды. Къайнар-тейри бла Жер Тейриси тауланы, жерлени, сууланы, жулдузланы да жаратхандыла, болдургъандыла дейдиле. Ала жерни жаратханда, жер къалтырауукъ, тенгизле чайкъантылы, толкъунлу болгъандыла. Нарт улулары, баш уруп, Тейрилеге жети жылны жилягъандыла, айтхандыла:

деп тилегенлеринде. Къайнар-тейри, тауланы жаратып, жерге чюйле этил ургъанды.

Андан сора жерни къалтырагъаны, тенгизлени чайпалыулары тохтагъанды.Адам улуну башы нартла эдиле, эм алгъа ала жашап башлагъандыла. Нартла жайылырдан алгъа нартла бла бирге жер юсюнде бек эрши, не эселе да, айтыргъа унутханма, «харрала» болур дейме, ала жашагъандыла. Ала бла нартланы кюрешлери тохтамагъанды. Харрала адамлагъа ушайыракъ, уллу, къызыл тюклюле болуп, хар затны айырмай ашагъандыла. Ала Кюн Тейрини исси кюнлерин бек сюйгендиле. Къайнарны жерге къусуп атхан сары ташланы жыйып, бир бирлерин ургъандыла.

Деует нарт Кюн Тейрини къусханын билип, ташдан темирни айырып сауут этгенден сора, нартла харраланы жер юсюнден думп этгендиле.